Rusteloze benen en TENS: slimme truc of dure gadget?

Waarom iemand met RLS überhaupt naar TENS gaat grijpen

RLS is zo’n aandoening die je leven niet direct in gevaar brengt, maar je kwaliteit van leven behoorlijk kan slopen. Overdag gaat het vaak nog, maar ’s avonds en vooral in bed begint de ellende. Je móét bewegen, opstaan, lopen, rekken, wiebelen. Slapen lukt slecht, en de volgende dag loop je rond als een halve zombie.

Neem Karin, 52 jaar. Ze werkt in de zorg, draait onregelmatige diensten en vertelt dat ze soms om 23.00 uur uitgeput in bed ligt, maar haar benen “houden nachtdienst”. Ze slikte al ijzersupplementen, had samen met haar huisarts naar medicijnen gekeken, maar was bang voor bijwerkingen. Via een forum las ze over TENS bij RLS. “Als het alleen maar een beetje tintelt en verder geen schade doet, waarom niet?”, dacht ze.

Dat is precies het punt waarop veel mensen TENS gaan overwegen: als tussenstap tussen ‘even aanklooien met huismiddeltjes’ en ‘zware medicatie met mogelijke bijwerkingen’.

Wat TENS eigenlijk doet met je zenuwen

Een TENS-apparaat (Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie) geeft kleine elektrische stroompjes via elektroden op de huid. Dat klinkt enger dan het is: de meeste mensen voelen het als een tinteling of lichte pulsen, geen schok.

Het idee daarachter is vrij simpel:

• Zenuwen afleiden: pijn- en ongemakssignalen worden als het ware overstemd door de prikkels van de TENS.
• Pijndrempel verhogen: je zenuwstelsel raakt minder gevoelig voor storende signalen.
• Spieren laten ontspannen: bepaalde TENS-instellingen kunnen helpen om spanning in spieren te verminderen.

Bij RLS draait het niet om klassieke pijn, maar om een bijna onweerstaanbare bewegingsdrang en een heel naar, zeurend gevoel in de benen. De gedachte is: als je de zenuwen in de benen met TENS prikkelt, kan dat storende gevoel verminderen of tijdelijk naar de achtergrond verdwijnen.

Maar werkt TENS dan echt bij rusteloze benen?

Hier komt het eerlijke, misschien iets teleurstellende deel: het wetenschappelijk bewijs is nog vrij mager. Er zijn kleine onderzoeken en casusbeschrijvingen waarin mensen met RLS minder klachten melden door TENS, vooral ’s avonds en in de nacht. Maar grote, goed opgezette studies zijn er nog nauwelijks.

In de praktijk zie je grofweg drie groepen gebruikers:

• Mensen zoals Karin, bij wie TENS de klachten duidelijk vermindert. Ze slaapt sneller in en wordt minder vaak wakker.
• Mensen die merken dat het een beetje helpt, bijvoorbeeld net genoeg om in slaap te vallen, maar niet dat het probleem weg is.
• Mensen bij wie er vrijwel niets verandert, behalve dat ze nu een kastje op hun nachtkastje hebben liggen.

Artsen en fysiotherapeuten die met TENS werken, zijn daarom vaak voorzichtig in hun belofte: het kan helpen, maar het is geen wondermiddel. En het is al helemaal geen vervanging voor een goede diagnose of behandeling van onderliggende oorzaken, zoals ijzertekort.

Hoe mensen TENS in de praktijk gebruiken bij RLS

Er is geen één heilig protocol, maar er zijn wel patronen die vaak terugkomen.

Waar plak je die elektroden dan?

Bij RLS worden de elektroden meestal op of rond de kuiten geplakt, soms ook op de voorzijde van het onderbeen of net boven de enkels. Sommige mensen zetten ze hoger, ter hoogte van de dijen, als daar het onrustige gevoel vooral zit.

Een veelgebruikt schema:

• Twee elektroden op de ene kuit, twee op de andere kuit
• Of een paar elektroden aan de voorzijde en een paar aan de achterzijde van het onderbeen

Dat is een beetje uitproberen, vaak in overleg met een fysiotherapeut of pijnverpleegkundige.

Wanneer gebruik je TENS bij RLS?

De meeste gebruikers zetten het apparaat aan:

• In de avond, één tot twee uur voor het slapengaan
• In bed, tijdens het lezen of ontspannen
• Soms bij nachtelijk wakker worden, als de benen weer beginnen

Sessies duren vaak 20 tot 40 minuten. Een deel van de mensen valt in slaap tijdens de sessie; anderen zetten het apparaat uit zodra ze merken dat de onrust in de benen is afgenomen.

Hoe voelt dat nou, die stroompjes?

De bedoeling is dat het comfortabel tintelt, niet dat je ligt te verkrampen van de schrik. Een goede vuistregel: je voelt het duidelijk, maar het doet geen pijn en je spieren trekken niet constant samen.

Karin beschreef het zo: “Alsof er een soort zachte, ritmische trilling in mijn kuiten zit. Eerst is het even wennen, maar na een paar minuten wordt het bijna rustgevend.”

De voordelen: waarom TENS best aantrekkelijk kan zijn

Voor mensen met RLS heeft TENS een paar duidelijke pluspunten:

• Geen verslavende werking: in tegenstelling tot sommige RLS-medicatie (zoals bepaalde dopamine-agonisten of slaapmiddelen) geeft TENS geen afhankelijkheid.
• Weinig bijwerkingen: de meest gehoorde klacht is huidirritatie door de elektroden. Verder is het meestal goed te verdragen.
• Je houdt de regie: je bepaalt zelf wanneer je het gebruikt, hoe lang en hoe sterk.
• Te combineren met andere behandelingen: TENS sluit medicatie, ijzersuppletie of leefstijlaanpassingen niet uit.

Voor mensen die huiverig zijn voor medicatie of al veel bijwerkingen hebben ervaren, kan TENS een tussenoplossing zijn: iets actiefs doen, zonder direct aan de pillen te hoeven.

De keerzijde: beperkingen en valkuilen

Natuurlijk zit er ook een andere kant aan het verhaal.

Niet iedereen reageert hetzelfde

Het blijft een beetje een loterij. Je kunt niet vooraf voorspellen of jij in de groep valt bij wie TENS duidelijk helpt, of bij de groep bij wie het vooral een dure proef is geweest. Dat maakt het lastig, zeker als je een apparaat zelf moet betalen.

Het pakt de oorzaak niet aan

RLS kan samenhangen met:

• IJzertekort of problemen met ijzeropname
• Nierziekten
• Zwangerschap
• Bepaalde medicijnen
• Neurologische aandoeningen

TENS doet hier niets aan. Het kan de beleving van de klachten verzachten, maar niet de onderliggende oorzaak oplossen. Een goede medische check blijft dus belangrijk.

Niet voor iedereen veilig

Er zijn situaties waarin TENS wordt afgeraden of alleen onder strikte begeleiding wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij:

• Een pacemaker of ander geïmplanteerd elektronisch apparaat
• Epilepsie
• Onverklaarde pijn of neurologische klachten zonder diagnose
• Huidproblemen op de plek waar de elektroden moeten

Daarom is het verstandig om eerst met je huisarts, neuroloog of pijnspecialist te overleggen, zeker als je andere aandoeningen hebt.

Zelf een apparaat kopen of via de zorgregeling?

In Nederland en België kun je TENS-apparaten op verschillende manieren krijgen:

• Via het ziekenhuis of pijnpoli: soms kun je een TENS-apparaat lenen om te testen of het iets voor je is.
• Via de fysiotherapeut: sommige praktijken hebben TENS-apparatuur en kunnen je begeleiden in het gebruik.
• Zelf aanschaffen: via medische speciaalzaken of online.

De prijzen lopen uiteen van enkele tientjes tot een paar honderd euro. Duurder is niet altijd beter, maar:

• Let op de instelmogelijkheden (frequentie, intensiteit, programma’s).
• Check of er vervangbare elektroden beschikbaar zijn.
• Kijk of er duidelijke Nederlandstalige uitleg bij zit.

Vergoeding via de zorgverzekering verschilt per polis en land. Vaak is er alleen vergoeding bij een voorschrift van een arts en voor bepaalde indicaties (zoals chronische pijn). RLS valt daar niet altijd automatisch onder. Het loont de moeite om je polisvoorwaarden goed te lezen of even te bellen met je verzekeraar.

Hoe past TENS in het totale behandelplaatje bij RLS?

Als je naar de richtlijnen en adviezen van artsen kijkt, dan staat TENS niet bovenaan de lijst. De volgorde is vaak meer zoiets als:

• Leefstijl en gewoonten (cafeïne, alcohol, beweging, slaappatroon)
• Checken en behandelen van ijzertekort
• Medicatie overwegen, afhankelijk van de ernst
• Aanvullende of ondersteunende opties, zoals TENS of andere vormen van neuromodulatie

TENS past dus vooral in de categorie: aanvullend hulpmiddel. Voor sommige mensen wordt het een vaste plek in de avondroutine; voor anderen is het een experiment dat ze na een paar weken weer loslaten.

Een neuroloog die veel RLS-patiënten ziet, vatte het eens treffend samen: “Als iemand gemotiveerd is, goed geïnformeerd is en geen contra-indicaties heeft, vind ik TENS prima om te proberen. Maar ik verkoop het niet als dé oplossing.”

Wanneer is TENS het overwegen waard?

Als je dit leest en denkt: ja, maar ben ik dan zo iemand bij wie dit zin heeft? Dan kun je jezelf een paar vragen stellen:

• Zijn mijn RLS-klachten vooral ’s avonds en ’s nachts aanwezig?
• Heb ik al met mijn huisarts laten kijken naar bijvoorbeeld ijzertekort?
• Sta ik open voor een hulpmiddel dat mogelijk helpt, maar geen garantie geeft?
• Vind ik het oké om wat te investeren in tijd en mogelijk geld om het uit te proberen?

Als je op de meeste van die vragen ‘ja’ zegt, dan kan TENS best een logische volgende stap zijn. Maar dan wél met begeleiding, niet zomaar lukraak een goedkoop apparaatje kopen en hopen op een wonder.

Praktische tips voor veilig en zinvol gebruik

Een paar nuchtere adviezen die in de praktijk veel ellende (en teleurstelling) voorkomen:

• Begin in overleg met een professional: huisarts, neuroloog, pijnverpleegkundige of fysiotherapeut met ervaring in TENS.
• Start laag, bouw rustig op: ga niet meteen op de hoogste stand zitten. Je zenuwstelsel heeft tijd nodig om eraan te wennen.
• Gebruik het consequent: een paar losse sessies zeggen weinig. Probeer het minimaal een paar weken volgens een vast schema.
• Let op je huid: wissel de plek van de elektroden af en zorg dat de huid schoon en droog is.
• Blijf je slaap en klachten monitoren: schrijf kort op hoe je slaapt en hoe onrustig je benen zijn. Dan kun je na een paar weken eerlijk evalueren of het iets doet.

Handig: waar vind je meer betrouwbare info?

Voor algemene info over RLS, slaap en behandelingen kun je onder andere kijken op:

• Thuisarts – informatie over slaap en slaapproblemen
• Hersenstichting – neurologische aandoeningen en klachten
• Slaapinstituut – achtergrond over slaapstoornissen

Let op: niet elke site heeft een aparte pagina over TENS bij RLS. Soms moet je zoeken op ‘rusteloze benen’, ‘slaapstoornissen’ of ‘neuropathische pijn’ om relevante informatie te vinden.

Veelgestelde vragen over TENS en rusteloze benen

Kan TENS RLS genezen?

Nee. TENS kan de klachten verminderen of draaglijker maken, maar het verandert de onderliggende oorzaak van RLS niet. Zie het als een hulpmiddel om beter met de symptomen om te gaan, niet als een genezing.

Hoe snel merk je effect van TENS bij RLS?

Sommige mensen merken binnen een paar dagen verschil, anderen pas na een paar weken consequent gebruik. En er is ook een groep bij wie er helaas weinig verandert. Geef het in overleg met je behandelaar in ieder geval een paar weken de tijd voordat je de balans opmaakt.

Mag ik TENS elke avond gebruiken?

In veel gevallen wel, maar dat hangt af van je algemene gezondheid en eventuele andere aandoeningen. Overleg daarom altijd met je arts of fysiotherapeut. Langdurig dagelijks gebruik is bij veel mensen veilig, zolang je huid niet geïrriteerd raakt en je geen contra-indicaties hebt.

Is TENS pijnlijk of gevaarlijk?

Als je het goed instelt, hoort TENS niet pijnlijk te zijn. Het voelt als een duidelijke tinteling of trilling. Gevaarlijk wordt het vooral als je het gebruikt terwijl je een pacemaker of ander geïmplanteerd apparaat hebt, of als je de elektroden op verkeerde plekken plakt (bijvoorbeeld op de hals bij mensen met hartproblemen). Daarom is goede uitleg belangrijk.

Kan ik TENS combineren met mijn RLS-medicatie?

Ja, dat kan meestal. TENS werkt op de zenuwen via de huid en heeft geen directe wisselwerking met medicijnen in je bloed. Toch is het slim om je neuroloog of huisarts op de hoogte te brengen, zodat je behandeling als geheel goed wordt afgestemd.

TENS bij RLS is geen wonderdoosje, maar voor een deel van de mensen wél een waardevolle extra optie. Als je het probeert met realistische verwachtingen, goede begeleiding en een beetje geduld, kan het je nachten net dat stuk rustiger maken. En laten we eerlijk zijn: als je al jaren met rusteloze benen wakker ligt, is een paar uur extra slaap per nacht eigenlijk al een kleine overwinning.