Dat zachte gesuis op de achtergrond – hulp of hype?

Het klinkt een beetje tegenstrijdig: als je last hebt van geluid, waarom zou je er dan expres nog meer bij zetten? Toch is dat precies wat white noise machines doen.

In plaats van wisselende, onverwachte geluiden (een dichtslaande deur, een blaffende hond, een voorbijrazende motor) krijg je één constante ruis. Denk aan het geluid van een ventilator, een douche op de achtergrond of zacht regengetik. Dat soort geluid maskeert andere geluiden, waardoor je brein minder vaak ‘opschrikt’.

Een verpleegkundige uit Utrecht vertelde eens over de nachten op de afdeling: piepende infuuspompen, deuren, stemmen op de gang. Patiënten sliepen beroerd. Toen ze bij een paar kamers white noise machines neerzetten, merkten sommige mensen dat ze minder vaak wakker werden van die korte, scherpe geluiden. Niet iedereen, maar genoeg om op te vallen.

Dus nee, het is geen magie. Het is meer: prikkelmanagement.

Wat doet zo’n white noise machine nou precies?

Geluid “vlakstrijken” voor je brein

White noise is een geluid waarin alle hoorbare frequenties tegelijk aanwezig zijn, ongeveer even sterk. In gewone mensentaal: het is een soort gelijkmatig gesuis zonder melodie, zonder ritme, zonder verrassing. Je brein vindt voorspelbaarheid vaak rustgevend. Onvoorspelbaarheid is wat je wakker houdt.

Dat constante geluid zorgt ervoor dat andere geluiden minder opvallen. De scooter buiten is er nog steeds, maar hij steekt minder af tegen de rest. Je hersenen hoeven niet bij elk geluid een mini-analyse te doen: “Gevaar? Belangrijk? Moet ik reageren?”

Medisch hulpmiddel, geen gadget voor de lol

In de context van behandeling en medische hulpmiddelen zie je white noise machines vooral terug bij:

• mensen met slaapproblemen (inslapen of doorslapen)
• mensen met tinnitus (oorsuizen)
• mensen met concentratieproblemen, bijvoorbeeld bij ADHD of prikkelgevoeligheid

Neem Sanne, 34 jaar, die al jaren last had van oorsuizen. Vooral ’s avonds in bed werd ze er gek van. In de stilte leek het suizen alleen maar harder te worden. Met een white noise machine op een laag volume verschoof haar aandacht: het suizen was er nog, maar het stond minder op de voorgrond. Daardoor werd slapen weer haalbaar.

Belangrijk om te zeggen: zo’n apparaat pakt de oorzaak niet aan. Het is een hulpmiddel, net als een bril voor je ogen. Je ogen worden niet beter van een bril, maar je functioneert wél beter.

Waarvoor gebruiken artsen en therapeuten white noise machines?

1. Slaapproblemen bij volwassenen

Bij slapeloosheid wordt meestal eerst gekeken naar slaaphygiëne: vaste bedtijden, geen schermen in bed, geen liters koffie om 21.00 uur. Op sites als Thuisarts vind je daar heldere uitleg over.

Als iemand aangeeft vooral last te hebben van omgevingsgeluid – dunne muren, drukke straat, snurkende partner – dan kan een white noise machine een redelijk simpele stap zijn. Niet iedereen reageert er goed op, maar een deel van de mensen valt sneller in slaap of wordt minder vaak wakker.

Een huisarts zal meestal niet beginnen met: “Koop een white noise machine.” Maar je hoort het wel terug in adviezen van slaapcentra, psychologen en ervaringsdeskundigen, vooral als onderdeel van een breder plan.

2. Tinnitus (oorsuizen)

Bij tinnitus draait het vaak om twee dingen: het geluid zelf en hoe je ermee omgaat. De Hersenstichting legt dat mooi uit op hun pagina over tinnitus.

White noise machines kunnen hier dienen als geluidsverrijking: je voegt geluid toe, zodat het suizen minder op de voorgrond staat. Sommige mensen gebruiken een apparaat naast het bed, anderen kiezen voor speciale oordopjes of gehoorapparaten die ruis of zachte tonen afspelen.

Neem Erik, 57 jaar, met een hoge pieptoon na jaren werken in een lawaaiige omgeving. Hij leerde via een audiologisch centrum om ’s avonds een combinatie van zachte ruis en natuurgeluiden aan te zetten. In het begin vond hij het “maar raar gedoe”, maar na een paar weken merkte hij dat hij minder gefixeerd raakte op de piep. Het geluid verdween niet, maar zijn spanning erover nam af.

3. Baby’s en kinderen

Ouders van jonge kinderen zijn vaak wanhopig op zoek naar slaap. White noise duikt dan al snel op in blogs en oudergroepen. Het idee: in de baarmoeder is het allesbehalve stil; er is continu geluid van bloedstromen, darmen, hartslag. Een monotone ruis voelt voor sommige baby’s vertrouwd.

In de praktijk zie je dat:

• baby’s soms makkelijker doorslapen met een zacht, constant geluid
• geluiden in huis (broers/zussen, televisie, verkeer) minder storen

Maar hier hoort een dikke nuance bij: het volume moet laag blijven, het apparaat moet op afstand staan, en het is niet de bedoeling dat een kind altijd ruis nodig heeft om te kunnen slapen. Zie het als tijdelijk hulpmiddel, niet als permanente oplossing.

4. Concentratie en prikkelverwerking

Voor mensen met ADHD, autisme of algemene prikkelgevoeligheid kan een white noise machine of app helpen om storende geluiden op de achtergrond te drukken. In een kantoortuin bijvoorbeeld, waar collega’s bellen, lachen en heen en weer lopen, kan een constante ruis rust geven in je hoofd.

Een student uit Groningen vertelde dat hij in de UB altijd met oordopjes en white noise studeert: “Zonder dat geluid hoor ik elk kuchje en elk stoeltje dat schuift. Met die ruis hoor ik dat óók wel, maar het raakt me minder.”

White noise machine, app, ventilator… maakt het uit?

Je hoeft niet per se een duur apparaat te kopen. Er zijn grofweg drie opties:

• een fysieke white noise machine
• een app of website op je telefoon/tablet
• een ‘natuurlijk’ apparaat: ventilator, luchtreiniger, zacht radio- of tv-ruis

Een speciale white noise machine heeft wel een paar voordelen:

• vaak betere geluidskwaliteit en geen storende meldingen of reclames
• continu afspelen zonder dat je telefoon leegloopt
• soms extra opties zoals timer, verschillende soorten ruis (wit, roze, bruin) of natuurgeluiden

Apps zijn handig om eerst uit te proberen of het überhaupt iets voor je is. Zet je telefoon dan op vliegtuigstand om meldingen te vermijden en let op het volume.

Hoe gebruik je zo’n apparaat zonder jezelf gek te maken?

1. Volume: zachter dan je denkt

Veel mensen zetten het in het begin te hard. Het hoeft niet alle andere geluiden te overstemmen, het mag er gewoon nét boven hangen. Een soort auditieve deken. Als je moet schreeuwen om iemand naast je te verstaan, staat het te hard.

Voor baby’s en kinderen is voorzichtigheid nog belangrijker. Gehoorschade wil je echt niet riskeren. Houd het apparaat op afstand (bijvoorbeeld aan de andere kant van de kamer) en op laag volume. Twijfel je, bespreek het dan met het consultatiebureau of huisarts.

2. Kies een geluid dat je niet ‘interessant’ vindt

Hoe saaier, hoe beter. Een gelijkmatig gesuis werkt vaak beter dan golven met duidelijk ritme of vogelgeluiden die steeds veranderen. Alles wat je brein wil ‘volgen’ kan juist weer afleiden.

3. Geef jezelf even de tijd

De eerste nachten kun je denken: “Dit helpt helemaal niks” of “Ik hoor nu én de ruis én de scooter”. Je brein moet een beetje wennen. Vaak merk je pas na een week of twee of het je echt helpt.

4. Zie het als onderdeel van een groter plaatje

Als je al maanden of jaren slecht slaapt, is alleen een white noise machine meestal niet genoeg. Kijk ook naar:

• je slaapritme
• cafeïne- en alcoholgebruik
• stress en piekeren

Op Slaapinstituut en Gezondheidsnet vind je veel praktische informatie over beter slapen.

Wanneer is een white noise machine géén goed idee?

Er zijn situaties waarin je beter eerst met een arts of specialist kunt praten:

• Plotselinge, ernstige slaapproblemen zonder duidelijke aanleiding
• Tinnitus met andere klachten, zoals duizeligheid, gehoorverlies of oorpijn
• Baby’s en jonge kinderen waarbij je twijfelt over gehoor of ontwikkeling
• Mensen met gehoorproblemen of overgevoeligheid voor geluid

Ook als je merkt dat je zó afhankelijk wordt van de ruis dat je zonder niet meer durft te slapen, is het goed om even pas op de plaats te maken. Dan is er vaak meer aan de hand dan alleen een beetje geluidsoverlast.

Kleine reality check: wat mag je er wél en níet van verwachten?

White noise machines worden soms bijna aangeprezen als wondermiddel: “Slaap gegarandeerd binnen 5 minuten!” Nou ja, zo werkt het natuurlijk niet.

Wat het wél kan doen:

• omgevingsgeluid minder storend maken
• je minder laten focussen op tinnitus
• een rustiger geluidsomgeving creëren voor slaap of concentratie

Wat het níet doet:

• slapeloosheid door ernstige stress, depressie of medische aandoeningen oplossen
• gehoorschade herstellen
• alle prikkels uit je leven wegtoveren

Zie het als een hulpmiddel in je gereedschapskist. Handig, vaak best wel effectief, maar niet het enige gereedschap dat je nodig hebt.

Veelgestelde vragen over white noise machines

Maakt white noise mijn gehoor niet kapot?

Bij normaal, laag tot matig volume is er geen aanwijzing dat white noise je gehoor beschadigt. Gehoorschade ontstaat vooral bij harde geluiden en langdurige blootstelling. Hou daarom altijd het volume bescheiden, zeker bij kinderen. Twijfel je, overleg dan met je huisarts of een audioloog.

Helpt white noise bij iedereen met slapeloosheid?

Nee. Als je vooral wakker ligt van piekeren, angst of pijn, zal ruis alleen het probleem niet oplossen. Het kan dan wél een klein steuntje zijn, bijvoorbeeld in combinatie met cognitieve gedragstherapie voor insomnia (CGT-i), waarover meer informatie te vinden is via Thuisarts.

Is een app net zo goed als een “echte” white noise machine?

Voor veel mensen wel. Het belangrijkste is dat het geluid prettig en constant is, en dat je niet voortdurend gestoord wordt door meldingen of reclame. Een aparte machine is vooral handig als je het elke nacht gebruikt en je telefoon uit wilt laten.

Is het veilig voor baby’s?

Het kan, maar met beleid. Zet het apparaat op afstand van het bedje, op laag volume, en gebruik het liever niet de hele dag door. Het is ook goed als een baby leert slapen in verschillende geluidsomgevingen. Overleg bij twijfel met het consultatiebureau of je huisarts.

Kan ik white noise gebruiken op mijn werk om me beter te concentreren?

Ja, veel mensen doen dat. Zeker in drukke kantoren of studieruimtes helpt een constante ruis om storende geluiden te verzachten. Experimenteer met verschillende soorten ruis (wit, roze, bruin) en volumes tot je iets vindt wat voor jou werkt.

Tot slot: hulpmiddel, geen wonderdoos

White noise machines zijn eigenlijk heel nuchtere apparaten: ze maken gewoon geluid. Maar in de juiste situatie, bij de juiste persoon, op het juiste volume, kunnen ze een groot verschil maken in hoe je slaapt, werkt en met tinnitus omgaat.

Als je merkt dat geluid een grote rol speelt in je slaapproblemen of concentratieproblemen, is het best wel de moeite waard om het eens uit te proberen. Begin rustig, stel je verwachtingen bij, en combineer het met andere gezonde gewoontes. En als je klachten aanhouden of verergeren: trek aan de bel bij je huisarts. Een klein apparaatje mag dan helpen, maar jouw gezondheid verdient altijd de volledige aandacht.