Snurken, stopmomenten, moe opstaan: is een apneutest thuis iets voor u?

Waarom artsen niet alleen afgaan op ‘hard snurken’

Snurken is irritant, maar niet automatisch gevaarlijk. Toch zien longartsen en KNO-artsen regelmatig mensen waarbij het ‘gewoon snurken’ bij nader inzien helemaal niet zo onschuldig is.

Neem Mark, 52 jaar. Zijn vrouw filmde hem ’s nachts: minutenlang gesnurk, dan ineens stilte, dan een soort snakkende ademteug. Overdag viel hij bijna in slaap achter zijn computer. In de spreekkamer leek het verhaal heel duidelijk richting slaapapneu te wijzen. Maar een arts wil bewijs. En dat bewijs komt uit slaaponderzoek – vaak eerst gewoon thuis.

Artsen letten niet alleen op het geluidsniveau, maar op een combinatie van signalen:

• luid snurken met pauzes
• overmatige slaperigheid overdag
• ochtendhoofdpijn
• concentratieproblemen of vergeetachtigheid
• hoge bloeddruk die lastig in te stellen is

Pas als dat plaatje klopt, komt een apneutest thuis in beeld.

Thuis slaaponderzoek: wat er nou echt wordt gemeten

Zo’n thuistest lijkt misschien op een soort slimme gadget, maar het is wel degelijk medisch onderzoek. Geen fancy wellness-speeltje, maar een serieus diagnose-instrument.

Bij een standaard apneutest thuis (polygrafie) worden meestal deze dingen gemeten:

• Ademhaling door neus en mond
  Met een dun slangetje bij de neus (neuscanule) wordt de luchtstroom geregistreerd. Hierop is te zien of de ademhaling afneemt of helemaal stopt.

• Beweging van borstkas en buik
  Met bandjes om borst en buik wordt gemeten of u nog wel ademhalingsbewegingen maakt. Dat helpt om onderscheid te maken tussen verschillende vormen van apneu.

• Zuurstofgehalte in het bloed (saturatie)
  Een sensor op de vinger laat zien of uw zuurstofgehalte daalt tijdens de ademstops. Hoe dieper en langer die dalingen, hoe zwaarder de apneu meestal is.

• Hartfrequentie
  Uw hart reageert op ademstops met versnellen en vertragen. Dat patroon geeft extra informatie over de belasting voor het lichaam.

Soms worden er nog extra signalen gemeten, bijvoorbeeld snurkgeluid of slaaphouding (op de rug, zij, buik). Een volledige slaapstudie in het ziekenhuis (polysomnografie) meet daarnaast ook hersenactiviteit, oogbewegingen en spieractiviteit, maar dat is een stap verder.

Waarom een apneutest thuis vaak de eerste stap is

Een slaapcentrum of ziekenhuis heeft maar een beperkt aantal bedden en slaapkamers. En eerlijk: de meeste mensen slapen thuis toch net iets beter dan in een onbekende ruimte met camera op het plafond.

Daarom kiezen artsen vaak voor deze route:

• bij een duidelijk verhaal dat past bij obstructieve slaapapneu (OSA)
• bij mensen zonder heel ingewikkelde bijkomende aandoeningen
• als eerste, snelle manier om te screenen of er sprake is van apneu

Bij iemand als Mark, met klassiek snurken, duidelijke ademstops en forse slaperigheid overdag, is een apneutest thuis meestal een logische eerste stap. Alleen als de klachten heel complex zijn, er twijfel is over de diagnose, of als er bijvoorbeeld ernstige hart- of longproblemen spelen, wordt eerder gekozen voor een nacht in het slaaplaboratorium.

Hoe zo’n thuistest er in de praktijk uitziet

Veel mensen zien op tegen ‘al die draden’. In de praktijk valt het vaak mee, al is het natuurlijk niet hetzelfde als een pyjamadag.

Een doorsnee traject ziet er ongeveer zo uit:

Intake en verwijzing

De weg begint meestal bij de huisarts. Die kijkt naar klachten, risicofactoren (zoals overgewicht, hoge bloeddruk, diabetes, roken) en sluit andere oorzaken van vermoeidheid uit. Als slaapapneu waarschijnlijk lijkt, volgt een verwijzing naar een longarts, KNO-arts of een gespecialiseerd slaapcentrum.

Daar wordt nog eens goed doorgevraagd: hoe slaapt u, hoe vaak wordt u wakker, wat zegt uw partner, valt u overdag in slaap tijdens tv-kijken of autorijden? Soms vult u vragenlijsten in, zoals de Epworth Sleepiness Scale.

Uitleg en aanmeten van de apparatuur

Bij het slaapcentrum of ziekenhuis krijgt u uitleg over het apparaat. Soms wordt het direct op u aangesloten, soms krijgt u een koffertje mee naar huis met duidelijke instructies, eventueel met een filmpje.

Meestal krijgt u:

• een recorder (klein kastje) dat alles opslaat
• bandjes voor borst en buik
• een neuscanule
• een saturatiemeter voor om de vinger

En ja, u mag gewoon in uw eigen bed slapen. Dat is nou juist het idee.

De nacht met het apparaat

De kunst is om de nacht zo normaal mogelijk te laten verlopen. Dus geen halve nacht bingewatchen ‘omdat u toch al niet lekker slaapt met al dat spul’. Ga rond uw normale bedtijd naar bed, gebruik uw gebruikelijke kussen en dekbed, en probeer uw standaard slaaphouding aan te nemen.

Veel mensen slapen de eerste uurtjes wat onrustiger. Dat is niet ideaal, maar meestal is de registratie toch goed genoeg. Wordt u wakker en zit een slangetje los? Probeer het rustig weer vast te maken. Lukt dat helemaal niet, dan is het verstandig de volgende dag contact op te nemen met het slaapcentrum; soms moet de meting dan opnieuw.

Terugbrengen en wachten op de uitslag

De volgende dag levert u de apparatuur weer in. De gegevens worden uitgelezen en beoordeeld door een gespecialiseerd laborant en de arts. Dat kost wat tijd; reken op enkele dagen tot een paar weken, afhankelijk van het centrum.

Daarna bespreekt u de uitslag tijdens een vervolgafspraak of telefonisch consult.

Hoe de arts bepaalt of u slaapapneu heeft

Bij de uitslag hoort u meestal een paar termen die in eerste instantie nogal technisch klinken. De belangrijkste is de AHI: de Apneu-Hypopneu Index. Dat is het gemiddelde aantal ademstops (apneus) en gedeeltelijke ademhalingsdalingen (hypopneus) per uur slaap.

Grofweg wordt vaak het volgende onderscheid gemaakt:

• geen of nauwelijks apneu: AHI lager dan 5
• lichte slaapapneu: AHI 5–15
• matige slaapapneu: AHI 15–30
• ernstige slaapapneu: AHI boven de 30

Maar die cijfers zijn niet allesbepalend. Artsen kijken ook naar:

• hoe diep het zuurstofgehalte daalt
• hoe lang de ademstops duren
• in welke houding de apneus vooral optreden (bijvoorbeeld vooral op de rug)
• uw klachten overdag
• uw andere gezondheidsproblemen

Het kan dus gebeuren dat iemand met ‘maar’ een lichte AHI toch behandeld wordt, omdat de klachten fors zijn of het hart- en vaatrisico al hoog is.

Wanneer een thuistest niet genoeg is

Een apneutest thuis is handig, maar niet zaligmakend. Er zijn situaties waarin een arts zegt: “Dit is niet duidelijk genoeg, we willen een volledige slaapstudie in het laboratorium doen.”

Dat kan bijvoorbeeld bij:

• jonge, slanke mensen met ernstige slaperigheid maar weinig snurken
• verdenking op andere slaapstoornissen, zoals narcolepsie of periodieke beenbewegingen
• onduidelijke of tegenstrijdige meetresultaten
• ernstige hart- of longziekten

In het slaaplaboratorium wordt dan ook hersenactiviteit gemeten, zodat duidelijk is hoeveel u werkelijk slaapt en in welke slaapfasen u zit. Dat geeft meer detail dan een thuistest.

Hoe bereidt u zich voor op een apneutest thuis?

U hoeft geen dagenlang dieet te volgen of rare oefeningen te doen. Maar een paar simpele dingen helpen om een zo betrouwbaar mogelijke meting te krijgen.

• Houd uw dag redelijk normaal
  Ga niet ineens tot middernacht sporten of een halve kan koffie drinken ‘om wakker te blijven’. Hoe normaler uw dag, hoe representatiever de nacht.

• Vermijd veel alcohol vlak voor het slapen
  Alcohol verslapt de spieren in keel en tong en kan apneu verergeren. Dat lijkt handig om ‘te laten zien hoe erg het is’, maar het kan de meting juist vertekenen. Volg de instructies van het centrum; vaak vragen ze om géén of weinig alcohol.

• Neem uw medicijnen zoals afgesproken
  Stop niet zomaar met slaapmiddelen of andere medicatie. Overleg altijd vooraf met de arts als u twijfelt.

• Zorg dat uw neus zo vrij mogelijk is
  Bij forse verkoudheid of allergie kan de neuscanule lastiger zitten en de ademregistratie minder goed zijn. Bel het centrum als u echt flink verkouden bent; soms wordt de test dan verplaatst.

• Slaap zoals u normaal slaapt
  Ga niet geforceerd op uw zij liggen als u normaal altijd op uw rug ligt. De arts wil juist zien hoe het in het dagelijkse leven gaat.

Veelvoorkomende zorgen en misverstanden

“Ik slaap vast helemaal niet met al dat spul”

Bijna iedereen slaapt onrustiger dan normaal tijdens zo’n eerste nacht. Dat weten artsen ook. Gelukkig is voor een bruikbare meting meestal geen perfecte nacht nodig. Een paar uur slaap met voldoende registratietijd is vaak al genoeg.

“Als de test niks laat zien, heb ik dus geen apneu”

Nou ja… misschien. Maar niet altijd. Soms is een meting technisch niet goed genoeg, of heeft u net een relatief goede nacht. Als uw klachten duidelijk zijn en de test ‘te mooi’ lijkt, kan de arts een tweede meting of een slaaplaboratoriumonderzoek voorstellen.

“Kan ik niet gewoon een app of smartwatch gebruiken?”

Er zijn veel apps en horloges die snurken, beweging of hartslag meten. Interessant voor nieuwsgierigen, maar ze vervangen geen medisch slaaponderzoek. Ze schatten vaak alleen maar iets over slaapduur en rust, niet over echte ademstops en zuurstofdaling. Als hulpmiddel om het gesprek met uw arts te starten prima, maar niet als diagnose.

“Is zo’n thuistest gevaarlijk of pijnlijk?”

Nee. Het is oncomfortabel, dat wel. U heeft slangetjes en bandjes om, en sommige mensen krijgen wat huidirritatie van de pleisters. Maar er gaat geen stroom door uw lichaam en er wordt niets ‘ingespoten’ of weggehaald. Het apparaat registreert alleen wat uw lichaam uit zichzelf doet.

En dan… de uitslag. Wat als het wél apneu is?

Stel: de uitslag is duidelijk. U heeft matige of ernstige obstructieve slaapapneu. Wat dan?

De arts bespreekt meestal een combinatie van leefstijladviezen en behandelopties. Denk aan:

• Afvallen, als er sprake is van overgewicht. Zelfs een paar kilo minder kan al schelen.
• Niet roken en matigen met alcohol, vooral ’s avonds.
• Slaaphouding aanpassen, bijvoorbeeld met een positietrainer als apneu vooral op de rug optreedt.
• CPAP-therapie (luchtdruk via een neus- of neusmondmasker) als gouden standaard bij matige en ernstige apneu.
• MRA-beugel via de tandarts of kaakchirurg, die de onderkaak iets naar voren zet tijdens de slaap.

Welke route gekozen wordt, hangt af van de ernst van de apneu, uw voorkeuren, uw gebit, uw beroep (bijvoorbeeld beroepschauffeur) en andere aandoeningen.

Voor mensen als Mark is de verandering soms bijna schokkend: na een paar weken CPAP voelt hij zich ‘alsof hij tien jaar jonger is’. Overdag wakker, geen dutjes meer nodig, bloeddruk beter onder controle. Dat is precies waarom artsen zo hameren op goed slaaponderzoek: het kan letterlijk levens veranderen.

Wanneer moet u niet langer wachten met actie ondernemen?

Twijfelt u al een tijdje? Dan is dit misschien het moment om er toch eens werk van te maken. Zeker als u of uw partner het volgende herkent:

• luid snurken met hoorbare ademstops
• bijna in slaap vallen achter het stuur of tijdens vergaderingen
• onverklaarbare hoge bloeddruk of hartritmestoornissen
• ochtendhoofdpijn en ‘dikke’ moeheid die maar niet overgaat

U hoeft niet zelf te bedenken of een apneutest thuis of een slaaplaboratoriumonderzoek beter is. Dat is precies waar uw huisarts en de slaaparts voor zijn. Maar u moet wél de eerste stap zetten: het gesprek starten.

Veelgestelde vragen over een apneutest thuis

1. Doet een apneutest thuis pijn?
Nee. Het kan oncomfortabel zijn, bijvoorbeeld door de neuscanule of strakke bandjes, maar pijnlijk is het niet. Sommige mensen hebben wat tijdelijke huidirritatie van pleisters of bandjes.

2. Kan ik blijven draaien in mijn slaap met al die snoeren?
Bewegen kan, al is het wat beperkter dan normaal. De meeste systemen zijn zo ontworpen dat u nog op uw zij kunt liggen en u een paar keer per nacht kunt omdraaien. Probeer niet te veel ‘op te letten’ hoe u ligt; hoe natuurlijker u slaapt, hoe beter.

3. Hoe betrouwbaar is een thuistest vergeleken met een slaaplab?
Voor veel mensen met een duidelijke verdenking op obstructieve slaapapneu is een thuistest betrouwbaar genoeg om een diagnose te stellen en een behandeling te starten. Bij twijfelachtige of complexe gevallen blijft een volledig slaaponderzoek in het laboratorium de beste optie.

4. Worden de kosten van een apneutest thuis vergoed?
In Nederland en België wordt slaaponderzoek meestal vergoed vanuit de basisverzekering of het ziekenfonds, mits er een verwijzing is en het onderzoek via een erkend centrum loopt. Het eigen risico of een persoonlijke bijdrage kan wel van toepassing zijn. Check dit altijd bij uw zorgverzekeraar.

5. Wat als ik tijdens de test een paniekaanval krijg of het niet trek?
U mag de apparatuur altijd afdoen als het echt niet gaat. Laat het de volgende dag wel weten aan het slaapcentrum. Zij kunnen dan met u meedenken over een andere aanpak, extra uitleg of een onderzoek in het slaaplab waar meer begeleiding is.

Meer lezen over slaap en slaapapneu?

• Thuisarts over snurken en slaapapneu: duidelijke uitleg voor patiënten
  https://www.thuisarts.nl

• Informatie over slaapstoornissen en hersengezondheid bij de Hersenstichting
  https://www.hersenstichting.nl

• Achtergrond en nieuws over slaap en gezondheid op Gezondheidsnet
  https://www.gezondheidsnet.nl