Borstvoeding en slaap: waarom niemand je dit vooraf zegt

De eerste dagen na de bevalling voelen voor veel vrouwen als een soort tijdloos vacuüm. De klok zegt 02.00 uur, maar jouw lijf zegt: “Is dit überhaupt nog dezelfde dag?”

Neem Noor, 29 jaar. Haar zoontje werd op een dinsdagavond geboren. Donderdagnacht appte ze een vriendin: “Ik heb het idee dat ik al drie weken in deze kamer zit. Hij wil alleen maar drinken. Is er iets mis?” Dit is dus eigenlijk heel herkenbaar. In de eerste dagen drinken baby’s vaak heel vaak, ook ’s nachts. Hun maagje is nog piepklein, je melkproductie moet nog goed op gang komen en jouw lijf is nog aan het omschakelen.

Die ‘clusterfeeds’ in de avond en nacht – dus periodes dat je baby bijna aan één stuk door lijkt te willen drinken – zijn niet per se een teken dat je te weinig melk hebt. Het is meestal een slimme strategie van je baby: veel drinken om de melkproductie op te schroeven en zichzelf gerust te stellen in een totaal nieuwe wereld.

Waarom borstgevoede baby’s vaker wakker zijn ’s nachts

Er wordt vaak gezegd: “Met flesvoeding slapen ze langer.” En ja, soms klopt dat. Maar het verhaal is net iets genuanceerder.

De melk zelf werkt anders

Moedermelk wordt sneller verteerd dan kunstvoeding. Dat betekent dat de maag van je baby sneller weer leeg is. Logisch dus dat hij of zij vaker om voeding vraagt. Dat is niet lastig gedrag, dat is biologie.

Daarnaast verandert moedermelk gedurende de dag. ’s Avonds en ’s nachts zit er meer van bepaalde hormonen in, zoals melatonine-achtige stoffen en nucleotiden die slaperigheid bevorderen. Je melk helpt je baby dus juist om een dag-nachtritme te ontwikkelen. Maar dat proces is traag en gaat in weken en maanden, niet in dagen.

Wakker worden is ook een soort ingebouwde veiligheidsfunctie

Pasgeboren baby’s hebben lichte slaap, worden makkelijk wakker en willen vaak drinken. Dat is evolutionair gezien best wel slim: een baby die vaak contact maakt, vaak drinkt en makkelijk wakker wordt, heeft meer kans om gevoed, beschermd en op temperatuur gehouden te worden.

Dus ja, jouw nachten zijn misschien korter, maar je baby doet eigenlijk precies wat zijn systeem hem ingeeft.

Maar hoe zit het dan met míjn slaap?

Laat ik het maar gewoon zeggen: structureel slaaptekort voelt verschrikkelijk. Je kunt nog zo graag borstvoeding willen geven, als je lijf schreeuwt om rust, wordt alles zwaarder.

De hormonale achtbaan

Tijdens de borstvoeding komen hormonen vrij zoals prolactine en oxytocine. Die laatste wordt ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd. Veel vrouwen merken dat ze slaperig worden tijdens of na een voeding. Dat is geen aanstellerij, dat is je lijf dat je helpt om weer terug in slaap te vallen.

Het nadeel: als je steeds net in slaap valt en weer wakker wordt, mis je die langere diepe slaapblokken. Daardoor kun je je overdag wazig, prikkelbaar en emotioneel voelen.

De mentale belasting

Naast het fysieke stuk is er de mentale druk: doe ik het goed, drinkt mijn baby genoeg, is het normaal dat hij zo vaak komt? Die gedachten draaien ’s nachts soms rondjes in je hoofd. Slaap je dan eindelijk, dan schrik je wakker van een geluidje, of omdat je checkt of je baby nog goed ligt te ademen.

Het is niet zwak als je dit zwaar vindt. Het ís zwaar.

Slimmer omgaan met nachtvoedingen (in plaats van harder je best doen)

Je hoeft de nachten niet ‘uit te zitten’ op pure wilskracht. Er zijn een paar dingen die de boel net wat leefbaarder kunnen maken.

1. Maak het jezelf fysiek zo makkelijk mogelijk

Klinkt simpel, maar veel vrouwen proberen het eerst maanden op de meest onhandige manier:

• Zorg dat je niet telkens helemaal uit bed hoeft. Een wiegje naast je bed of een co-sleeper kan al enorm schelen.
• Leg alles wat je nodig hebt binnen handbereik: hydrofiele doeken, spuugdoekje, flesje water, eventueel een klein snackje.
• Oefen met houdingen waarmee je half liggend kunt voeden, zoals de zijligging. Dat kan echt een wereld van verschil maken voor je rug en je vermoeidheid.

Als je twijfelt over veilige slaaphoudingen tijdens borstvoeding, kijk dan ook eens op Thuisarts – borstvoeding en overleg met je verloskundige of lactatiekundige.

2. Slaap in blokken, niet in uren

We zijn geneigd te denken in: “Ik moet acht uur slapen.” Met een jonge baby is dat vaak onrealistisch. Probeer te denken in blokken. Een blok van twee tot drie uur onafgebroken slaap kan al wonderen doen.

Spreek, als het kan, met je partner af dat jij bijvoorbeeld een vroeg avondblok pakt (van 20.00–23.00 uur) waarin hij of zij de baby opvangt tussen voedingen door. Daarna ben jij ‘aan de beurt’. Niet elk gezin kan dit zo organiseren, maar een beetje schuiven met verantwoordelijkheden kan al helpen.

3. Laat sommige dingen gewoon vallen

Dit is de fase waarin je huis níet spik en span hoeft te zijn. De was mag best wel een dag langer blijven liggen. Eten uit de vriezer is ook eten. Je bent niet lui, je bent aan het overleven in een intensieve periode.

Vraag jezelf af: wat kan ik vandaag laten, zodat ik vijf minuten langer kan liggen? Vaak zijn dat kleine dingen: geen uitgebreide appgesprekken, geen perfecte vaat, geen drie-gangenmaaltijd.

“Moet ik mijn baby ’s nachts laten doorslapen?”

Dit is zo’n vraag die overal opduikt. Je hoort verhalen van baby’s die ‘met zes weken al doorsliepen’ en denkt: waarom de mijne niet?

Doorslapen is niet wat je denkt

Veel ouders denken bij doorslapen aan 8 uur aan één stuk. In de praktijk wordt in onderzoek vaak al 5 à 6 uur gezien als ‘doorslapen’. En dan nog: veel baby’s halen dat pas na een paar maanden, of gaan een tijdje beter slapen en daarna weer slechter door groeispurten, tandjes of verkoudheden.

Bij borstgevoede baby’s is het heel normaal dat ze ook na drie, vier, vijf maanden nog nachtvoedingen willen. Dat wil niet automatisch zeggen dat er iets mis is met je melk of met je baby.

Op Gezondheidsnet – borstvoeding vind je meer informatie over normaal drink- en slaappatroon bij baby’s.

Voeding ‘rekken’: slim of niet?

Sommige methodes raden aan nachtvoedingen af te bouwen door de tijd tussen voedingen steeds wat te verlengen. Bij iets oudere baby’s, die overdag goed drinken en goed groeien, kan dat soms werken. Maar bij een jonge baby (zeker onder de 3–4 maanden) is het vaak gewoon te vroeg.

Twijfel je of je baby ’s nachts nog voeding nodig heeft? Overleg dan met het consultatiebureau of je huisarts in plaats van blind een schema van internet te volgen.

Samen slapen, apart slapen… hoe vind je jullie weg?

Een van de grootste slaapdilemma’s rond borstvoeding is: waar slaapt de baby? In een eigen bedje, naast je bed, of bij jou in bed?

De praktijk vs. de boekjes

Neem Sarah, 34 jaar. Zij was vastbesloten: haar dochter zou in haar eigen wiegje slapen. Na zes weken nachtenlang heen en weer lopen, eindigde ze toch met baby op haar borst op de bank. Niet ideaal, en ook niet veilig.

Veel ouders merken dat ze in de praktijk anders gaan doen dan ze vooraf dachten. Dat is niet falen, dat is zoeken.

Veiligheid eerst

In Nederland en België wordt aangeraden je baby de eerste maanden in dezelfde kamer te laten slapen, maar niet in hetzelfde bed, in verband met wiegendood. Tegelijkertijd laat onderzoek ook zien dat veel ouders tóch samen slapen, zeker bij borstvoeding.

Als je merkt dat je regelmatig in bed in slaap valt tijdens het voeden, is het veiliger om je bed zo in te richten dat je bewust rekening houdt met samen slapen (geen dikke dekens bij de baby, niet roken, geen alcohol of slaapmedicatie, baby niet tussen twee volwassenen in, geen kussens bij het gezichtje) dan steeds op de bank of stoel in slaap te vallen.

Op RIVM – veilig slapen baby vind je de officiële adviezen rondom veilig slapen.

Wanneer borstvoeding juist kan helpen bij slaap

Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar borstvoeding kan ook een soort ‘geheime slaaptool’ zijn.

Troost en regulatie

Baby’s gebruiken de borst niet alleen om te drinken, maar ook om zichzelf te reguleren: ademhaling, hartslag, temperatuur en stressniveau. Dat is waarom ze soms na een paar slokjes al weer wegdommelen. Dat is geen misbruik van de borst, dat is hoe ze gebouwd zijn.

Voor jou kan dat betekenen dat je met een korte voeding of even ‘tutten’ aan de borst sneller weer een slapende baby hebt, in plaats van een uur wiegen.

Melk als natuurlijke slaapknop

Je avond- en nachtmelk bevat stoffen die je baby helpen slaperig te worden. Sommige moeders merken ook dat hun eigen lijf meedoet: ze worden tijdens de nachtvoeding zelf ook slaperig en vallen daarna makkelijker weer in slaap. Dat is een voordeel ten opzichte van midden in de nacht een fles klaarmaken, lampen aan, naar beneden lopen… je bent dan vaak veel wakkerder en komt moeilijker terug in de slaapstand.

En jij dan? Slaap is óók gezondheid

Borstvoeding is belangrijk voor de gezondheid van jou en je baby, maar jouw slaap is dat ook. Het is geen wedstrijd wie het langst borstvoeding geeft met de minste slaap.

Wanneer het tijd is om hulp te vragen

Let op signalen als:

• Je huilt bijna elke dag van vermoeidheid.
• Je voelt je somber, angstig of leeg.
• Je kunt niet meer genieten van je baby, hoe graag je dat ook zou willen.
• Je voelt je snel boos of paniekerig, zeker ’s nachts.

Dit kunnen tekenen zijn dat het slaaptekort te groot wordt of dat er iets speelt als een postpartum depressie of angststoornis. Dat is geen karakterfout, dat is een medische reden om hulp te vragen.

Praat met je huisarts, verloskundige of het consultatiebureau. Op Thuisarts – somber na bevalling staat duidelijke informatie over wanneer het goed is om aan de bel te trekken.

Mag je stoppen (of deels overstappen) vanwege slaap?

Ja. Punt.

Je mag altijd keuzes maken die jóuw gezin helpen. Soms betekent dat: fulltime borstvoeding. Soms: combineren met flesvoeding. Soms: afbouwen. Het ene is niet moreel beter dan het andere. Het gaat erom dat jij het vol kunt houden, lichamelijk én mentaal.

Een veel gekozen tussenweg is: overdag borstvoeding, ’s avonds of ’s nachts één fles (afgekolfd of kunstvoeding) die door de partner gegeven wordt, zodat jij een langer slaapblok kunt pakken. Dat hoeft geen ‘alles of niets’-beslissing te zijn.

Schuldgevoel, verwachtingen en de stille vergelijking met anderen

Misschien herken je het: je zit midden in de nacht te voeden en scrolt door Instagram. Daar zie je moeders met slapende baby’s, perfecte wiegjes en teksten als: “Hij slaapt al door sinds week 8!” Dan voelt jouw situatie ineens als falen.

Maar je ziet maar een klein stukje van hun werkelijkheid. Je ziet niet de nachten dat het níet ging, de tranen, de twijfel. Vergelijken maakt je nachten niet korter, alleen zwaarder.

Probeer in plaats daarvan eens te kijken naar je eigen kleine winstpunten:

• Je hebt een manier gevonden om in zijligging te voeden.
• Je had vannacht één blok van drie uur slaap, in plaats van twee.
• Je durfde hulp te vragen voor overdag, zodat jij kon bijslapen.

Dat zijn geen kleine dingen. Dat zijn overlevingsstrategieën.

Veelgestelde vragen over borstvoeding en slaap

1. Hoe vaak ‘hoort’ een borstgevoede baby ’s nachts wakker te worden?

Er is geen vaste norm. In de eerste weken is om de 2–3 uur heel gebruikelijk. Veel baby’s blijven ook na drie maanden nog 1–3 keer per nacht wakker voor voeding. Pas rond de 6–12 maanden gaan sommige baby’s langere blokken maken, maar er zijn er ook genoeg die dan nog nachtvoedingen willen. Zolang je baby goed groeit en alert is als hij wakker is, is vaak wakker worden meestal normaal.

2. Mag ik mijn baby aan de borst in slaap laten vallen?

Ja, dat mag. Voor veel baby’s is dat de meest natuurlijke manier om in slaap te vallen. Later, als je merkt dat je kind alleen nog maar met de borst in slaap kán vallen en jij dat niet meer prettig vindt, kun je stap voor stap andere slaapassociaties introduceren (wiegen, zingen, hand op buikje). Maar in de eerste maanden is in slaap vallen aan de borst heel normaal.

3. Helpt een flesje kunstvoeding ’s avonds om langer te slapen?

Bij sommige baby’s lijkt een flesje kunstvoeding in de avond voor een iets langer slaapblok te zorgen, bij anderen maakt het geen enkel verschil. Het is geen garantie. Bovendien kan het bij sommige vrouwen de melkproductie beïnvloeden als er een borstvoeding wegvalt. Als je hiermee wilt experimenteren, overleg dan even met een lactatiekundige of het consultatiebureau.

4. Mijn baby wil ’s avonds elk uur drinken. Is mijn melk niet voedzaam genoeg?

Dat ‘elk uur willen drinken’ in de avond is vaak clusterfeeding en zegt meestal niets over de kwaliteit van je melk. Je baby bereidt zich zo voor op de nacht, wil veel huid-op-huidcontact en helpt jouw lichaam om de melkproductie op peil te houden. Als je baby goed groeit en voldoende natte luiers heeft, is je melk vrijwel zeker voedzaam genoeg.

5. Wanneer wordt het slapen meestal echt beter?

Dat verschilt enorm per kind. Veel ouders merken rond 3–4 maanden een eerste verbetering (of juist een terugval, de bekende ‘4-maanden-slaapregressie’). Rond 6–9 maanden kunnen sommige baby’s langere blokken slapen, maar er zijn er ook die pas rond 1–2 jaar echt rustiger gaan slapen. Het is frustrerend, maar ook hier geldt: ‘normaal’ is een breed begrip.

Als je één ding meeneemt, laat het dan dit zijn: jij bent niet de enige die ’s nachts half slapend met een baby aan de borst zit te twijfelen of dit allemaal wel normaal is. Borstvoeding en slaap vormen geen strak schema, maar een dans waar je samen langzaam je ritme in vindt. Met vallen, opstaan en – hopelijk – steeds net een beetje meer slaap.