Als je hart je wakker tikt: nachtelijke hartkloppingen uitgelegd

Hoe voelt zo’n nachtelijke hartklopping nou écht?

Nachtelijke hartkloppingen zijn niet één ding. Mensen beschrijven het heel verschillend. De één zegt: “Het lijkt alsof mijn hart in mijn keel klopt.” Een ander voelt het meer als een onregelmatige, overslaande hartslag. En weer iemand anders wordt wakker met een soort binnenlandse aardbeving in de borstkas.

Typische beschrijvingen die ik vaak hoor:

• een bonzend, hameren in de borst of keel
• het gevoel dat je hart een slag overslaat en daarna extra hard “na-klapt”
• een heel snelle hartslag terwijl je gewoon ligt
• een fladderend of trillerig gevoel in de borst

En dan komt er meestal nog iets achteraan: angst. Want ja, als je hart zich zo opvallend gedraagt terwijl jij hoort te slapen, dan gaat je hoofd meteen alle scenario’s af. Hartaanval? Ritmestoornis? Burn-out? Het bizarre is: die angst jaagt je hart vervolgens nóg verder op. Mooie vicieuze cirkel.

Neem Sanne, 34. Overdag druk met werk en twee kleine kinderen, ’s avonds eindelijk op de bank. Ze valt meestal uitgeput in slaap. Rond drie uur ’s nachts wordt ze wakker met een knallend hart, klamme handen en het gevoel dat ze moet vluchten. Na een paar minuten zakt het weer weg. Overdag is haar hartslag prima. “Ik dacht serieus dat ik iets met mijn hart had,” vertelt ze. De cardioloog vond niets. Stress en verstoorde slaap bleken de grote boosdoeners.

Waarom lijkt je hart juist ’s nachts zo op te spelen?

Het gekke is: vaak doet je hart ’s nachts niet ineens iets totaal anders dan overdag. Je merkt het alleen veel meer. Het is stil, er zijn geen afleidingen, je ligt op je zij of rug – en ineens hoor en voel je alles wat je overdag wegfiltert.

Daar komt nog iets bij: in de nacht verschuift het evenwicht in je zenuwstelsel. Overdag staat je “actieve” systeem (sympathisch zenuwstelsel) vaker aan, ’s nachts hoort juist je “ruststand” (parasympathisch) de boventoon te voeren. In die overgang kunnen ritmeverschillen en overslagen meer opvallen. En als je dan ook nog moe, gespannen of ziek bent, wordt je hartslag makkelijker ontregeld.

Je hart is bovendien gevoelig voor:

• hormoonschommelingen (bijvoorbeeld rond menstruatie, zwangerschap of overgang)
• cafeïne, nicotine, alcohol
• bepaalde medicijnen (zoals sommige antidepressiva, schildkliermedicatie, astmamedicatie)
• koorts, uitdroging, bloedarmoede

Zet dat naast elkaar met een lichaam dat eigenlijk wil slapen, en je hebt de perfecte mix voor nachtelijke onrust in je borst.

Slaap en hart: een relatie die twee kanten op werkt

Slechte slaap kan hartkloppingen uitlokken, en hartkloppingen kunnen je slaap weer onderuithalen. Lekker handig.

Mensen met chronische slapeloosheid melden opvallend vaak:

• sneller opmerken van elke hartslag
• meer angst rondom lichamelijke sensaties
• meer piekeren in bed (“Wat als er iets mis is?”)

Aan de andere kant weten we uit onderzoek dat langdurig slaaptekort samenhangt met een hogere bloeddruk, meer stresshormonen in je bloed en een onrustiger hartritme. Je lijf staat dan eigenlijk continu in een soort lichte alarmstand. En ja, dat voel je ’s nachts.

Een bijzondere speler in dit verhaal is slaapapneu: ademstops tijdens de slaap. Daarbij daalt je zuurstofgehalte kortdurend, schiet je lichaam in de stressmodus en kan je hartslag flink schommelen. Mensen met apneu worden soms wakker met heftig bonzend hart, zweten en het gevoel “lucht te kort” te hebben.

Waarom artsen dit best wel vaak missen

Niet omdat ze niet willen luisteren, maar omdat nachtelijke klachten lastig te vangen zijn in een kort consult. Overdag op het spreekuur is je hartslag meestal keurig. Het ECG is netjes, bloeddruk redelijk, bloedonderzoek in orde. Klaar, toch?

Nou ja, niet helemaal.

De valkuilen:

• Klachten alleen ’s nachts → dan mis je ze op een standaard hartfilmpje van 10 seconden.
• Stress wordt als enige verklaring gezien → terwijl er soms wél een ritmestoornis of bijvoorbeeld een schildklierprobleem speelt.
• Slaapapneu wordt onderschat → zeker bij mensen die niet extreem dik zijn of niet keihard snurken.

Daarom is het handig als je zelf goed kunt beschrijven wat er gebeurt:

• Hoe voelt het precies?
• Hoe lang duurt het?
• Hoe vaak per week/maand?
• Zijn er triggers (alcohol, laat eten, stressvolle dag)?
• Heb je andere klachten: pijn op de borst, kortademigheid, flauwvallen, extreme vermoeidheid?

Hoe concreter jij bent, hoe kleiner de kans dat je klachten te makkelijk worden afgedaan als “zenuwen”.

Wanneer is het vooral irritant, en wanneer echt zorgelijk?

Niet elke nachtelijke hartklopping is een medische ramp in wording. Sterker nog: bij veel mensen zijn het onschuldige overslagen of periodes van versnelling (sinustachycardie) door stress, koorts of hormonen.

Toch zijn er signalen waarbij je wél alert moet zijn. In grote lijnen kun je zo denken:

Vaak onschuldig (maar wel vervelend):

• korte episodes (seconden tot enkele minuten)
• geen pijn op de borst
• geen flauwvallen of bijna-flauwvallen
• geen duidelijke kortademigheid
• je herkent een duidelijke trigger (koffie, energydrink, alcohol, stress, nachtelijk piekeren)

Bel direct je huisarts of huisartsenpost bij:

• hartkloppingen met pijn op de borst, drukkend of knellend gevoel
• hartkloppingen met kortademigheid in rust
• hartkloppingen met flauwvallen of bijna-flauwvallen
• een plots extreem snelle, aanhoudende hartslag (alsof je hart “op hol” slaat) die niet zakt
• hartkloppingen bij bekende hartziekte of ernstige risicofactoren (bijvoorbeeld recent hartinfarct)

Twijfel je? In Nederland kun je via Thuisarts.nl snel checken wanneer je direct hulp moet zoeken en wat je huisarts waarschijnlijk gaat doen.

De rol van stress, angst en paniek (en waarom dat geen “tussen de oren” is)

Bij een deel van de mensen zijn nachtelijke hartkloppingen nauw verweven met stress en angst. Dat maakt ze niet minder echt. Je autonome zenuwstelsel – dat onbewust je hartslag, ademhaling en bloeddruk regelt – reageert namelijk keihard op stress.

Als je overdag al “hoog in je energie” zit, veel moet, weinig ontspant en misschien ook nog slecht eet en beweegt, dan komt je lichaam ’s nachts niet zomaar in de ruststand. Je ligt wel stil, maar van binnen draait de motor nog.

Bij paniekaanvallen in de nacht (nocturnale paniek) word je vaak uit het niets wakker met:

• een razende hartslag
• benauwd gevoel
• trillen, zweten
• een sterk gevoel van onheil (“ik ga dood”, “ik word gek”)

Dat voelt extreem lichamelijk, maar is in de kern een angstreactie. Je brein vuurt een alarmsignaal af, je lichaam reageert met een stressstorm. En ja, je hart doet daar vrolijk aan mee.

Daarmee is het dus niet óf lichamelijk óf psychisch. Het is allebei. Je zenuwstelsel is gewoon overprikkeld.

Hormonen, overgang en nachtelijke onrust

Vooral vrouwen herkennen dit: rond de menstruatie, in de zwangerschap of in de overgang lijkt het hart ’s nachts een eigen wil te hebben.

In de overgang bijvoorbeeld zie je vaak:

• opvliegers in de nacht
• zweten en wakker worden
• hartkloppingen, soms in korte “runs”

De schommelende oestrogeenspiegels beïnvloeden je bloedvaten, je temperatuurregeling én je autonome zenuwstelsel. Geen wonder dat je hart dan soms protesteert. Veel vrouwen schrikken zich rot, terwijl cardiologisch onderzoek vervolgens niets afwijkends laat zien.

Ook een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) kan zorgen voor nachtelijke hartkloppingen, warmte-intolerantie, trillen en slecht slapen. Dat is dus iets wat je huisarts gericht kan laten checken met bloedonderzoek.

Wat kun je zelf doen voordat je naar een arts stapt?

Even duidelijk: bij ernstige klachten of twijfel ga je wél naar een arts. Punt. Maar er zijn dingen die je zelf kunt observeren en aanpassen die zowel jou als je arts verder helpen.

Houd een kort “hart & slaap”-dagboekje bij

Niet pagina’s vol, gewoon steekwoorden. Noteer een paar dagen tot weken:

• hoe je geslapen hebt
• of je hartkloppingen had (tijdstip, duur, gevoel)
• wat je die dag aan koffie, energydrinks, alcohol en zware maaltijden hebt gehad
• stressmomenten

Je gaat patronen zien. En je huisarts kan veel beter meedenken als je met concrete informatie komt.

Check je leefstijl zonder meteen je hele leven om te gooien

Een paar aanpassingen die vaak verrassend veel doen:

• Cafeïne beperken na de middag – koffie, cola, energydrinks, sterke thee.
• Alcohol niet (te) laat op de avond – ja, je valt er sneller van in slaap, maar je slaap wordt lichter en onrustiger en je hartslag hoger.
• Niet zwaar tafelen vlak voor het slapen – een volle maag jaagt je systeem aan.
• Regelmatig bewegen overdag – wandelen, fietsen, sporten; dat maakt je hartslag in rust vaak juist rustiger.

Op sites als Gezondheidsnet vind je praktische tips rondom hartkloppingen en leefstijl.

Rust inbouwen voordat je naar bed gaat

Het klinkt saai, maar je zenuwstelsel heeft tijd nodig om af te schakelen. Als je tot vijf minuten voor het slapen nog in je mailbox of op sociale media hangt, vraag je om onrust.

Denk aan:

• een vast avondritueel (douchen, lezen, rustige muziek)
• ademhalingsoefeningen (bijvoorbeeld 4 tellen in, 6 tellen uit)
• schermen een half uur tot uur voor bed wegleggen

Het doel is niet “perfecte zen”, maar gewoon een lichaam dat de kans krijgt om uit de actiestand te komen.

Wanneer onderzoek wél zinvol is

Als klachten blijven terugkomen, verergeren of als je duidelijke alarmsignalen hebt, dan is onderzoek geen overbodige luxe. In Nederland zal een huisarts vaak beginnen met:

• lichamelijk onderzoek en bloeddrukmeting
• bloedonderzoek (o.a. schildklier, bloedarmoede, soms zouten)
• ECG (hartfilmpje)

Omdat hartkloppingen vaak komen en gaan, is een standaard ECG soms “te netjes”. Dan kan een 24-uurs of 48-uurs holter-onderzoek helpen: je draagt een kastje dat je hartritme langere tijd registreert. Zo kun je nachtelijke episodes beter vangen.

Bij verdenking op slaapapneu (snurken, ademstops, extreem moe overdag) kan een slaaponderzoek worden ingezet. Op sites als Slaapinstituut.nl vind je meer uitleg over hoe zo’n onderzoek in zijn werk gaat.

Wat als er niets “lichamelijks” wordt gevonden?

Dat is frustrerend, dat snap ik. Je voelt je hart tekeergaan, de onderzoeken zijn goed en dan zegt iemand: “Het zal wel stress zijn.” Klaar.

Maar “niets gevonden” betekent niet “het zit in je hoofd” in de zin van “je verzint het”. Het betekent: er is geen aantoonbare structurele hartziekte of ernstige ritmestoornis. Je hart als orgaan is in orde. De klachten komen dan vaak uit:

• een overactief stresssysteem
• hyperventilatie (ook subtiel, zonder hijgen)
• angst- of paniekklachten
• hormoonschommelingen

Daar is wél degelijk iets aan te doen: met ademhalingsoefeningen, ontspanningstraining, soms psychologische hulp of medicatie. En het goede nieuws: als je hart gezond blijkt, is de prognose meestal gunstig, hoe heftig het ook voelt.

Slaap herstellen als je hart je nachten heeft gekaapt

Als je een tijdje ’s nachts wakker wordt van hartkloppingen, krijg je al snel een nieuw probleem: je wordt bang voor het naar bed gaan zelf. Je verwacht onrust, dus je lijf levert onrust. En zo houd je het in stand.

Een paar strategieën om die cirkel te doorbreken:

• Normaliseer het gevoel: vertel jezelf (als dit medisch is uitgesloten) dat je hart sterk is en dat een paar overslagen of een versnelling niet direct gevaarlijk zijn.
• Vermijd paniekgoogelen in bed: licht aan, telefoon aan, hartaanval-symptomen zoeken – je kent het. Dat maakt het negen van de tien keer erger.
• Sta even op als je helemaal klaarwakker ligt: ga in een andere kamer rustig zitten, lees iets lichts, doe een ademhalingsoefening, en ga pas terug naar bed als je weer slaperig wordt.

Op Thuisarts.nl vind je betrouwbare informatie over slapeloosheid en wat je eraan kunt doen. Combineer dat met de kennis over je hart, en je hebt meer grip dan je denkt.

FAQ over hartkloppingen ’s nachts

1. Kan ik doodgaan aan hartkloppingen in mijn slaap?
Meestal niet. De meeste nachtelijke hartkloppingen zijn onschuldige ritmevariaties of overslagen. Gevaarlijk wordt het vooral als er sprake is van een ernstige onderliggende hartziekte of een specifieke ritmestoornis. Heb je pijn op de borst, word je benauwd, voel je je flauw of heb je bekende hartproblemen, dan moet je wél direct medische hulp zoeken.

2. Hoe weet ik of het “gewoon stress” is of iets met mijn hart?
Dat kun je zelf niet altijd goed beoordelen. Signalen die meer richting stress wijzen zijn: wisselende klachten, duidelijke relatie met spanning, geen pijn op de borst en een normaal onderzoek bij de huisarts. Toch is het verstandig om in elk geval één keer je hart en bloed te laten checken als je vaker last hebt.

3. Helpt een smartwatch of sporthorloge bij het uitzoeken van de oorzaak?
Ze kunnen nuttige extra informatie geven (bijvoorbeeld of je hart echt 160 slaat of “alleen maar” 100), maar ze zijn niet zo nauwkeurig als medisch onderzoek. Gebruik ze als hulpmiddel, niet als diagnosemiddel. Neem opvallende metingen eventueel mee naar je huisarts.

4. Kan cafeïne echt zoveel invloed hebben op mijn hart ’s nachts?
Ja. Sommige mensen zijn erg gevoelig voor cafeïne. Een paar koppen koffie of energydrinks laat in de middag kunnen bij hen ’s avonds en ’s nachts zorgen voor een hogere hartslag, meer overslagen en onrustige slaap. Een proefperiode van twee weken zonder cafeïne zegt vaak meer dan tien meningen op internet.

5. Is het normaal dat ik na een nacht met hartkloppingen de volgende dag uitgeput ben?
Ja, dat is heel herkenbaar. Je slaapt lichter, wordt vaker wakker en je lichaam staat in een soort semi-alarmstand. Dat kost energie. Als dit vaak gebeurt, is het dus niet “aanstellerij” dat je moe bent, maar een logisch gevolg.

Nachtelijke hartkloppingen zijn eng, vermoeiend en soms ook gewoon irritant. Maar ze zijn lang niet altijd gevaarlijk. Door goed te letten op je lichaam, je slaap en je leefstijl – en op tijd medische hulp in te schakelen als dat nodig is – kun je vaak een groot deel van die nachtelijke onrust weer temmen.