Nachtelijk zweten: als je bed elke nacht een sauna is

Nachtelijk zweten is meer dan ‘gewoon warm hebben’

Laten we eerlijk zijn: iedereen zweet wel eens in bed. Een warme zomernacht, dikke winterpyjama, verwarming op standje tropen – logisch dat je dan ligt te dampen. Maar nachtelijk zweten waar we het hier over hebben, is een ander verhaal.

We hebben het over nachten waarop je:

wakker wordt met een doorweekte pyjama,
je dekbed of laken echt nat aanvoelt,
soms zelfs je beddengoed moet verschonen of je moet omkleden,
en je slaap meerdere keren wordt onderbroken.

Dat is niet alleen vervelend, het heeft ook invloed op je nachtrust. Je komt minder goed in diepe slaap, je wordt vaker wakker en je lichaam is eigenlijk de hele nacht bezig met ‘brandjes blussen’ in plaats van uitrusten.

Waarom je lichaam ’s nachts zo kan overdrijven

Je lichaam is normaal gesproken best wel slim: het houdt je temperatuur redelijk constant. ’s Nachts gaat je kerntemperatuur zelfs een beetje omlaag, zodat je makkelijker in slaap valt en blijft. Als je dan toch extreem gaat zweten, is er vaak iets dat dat systeem in de war schopt.

Dat kan heel onschuldig zijn (te warm dekbed, alcohol, stress), maar soms speelt er iets medisch mee. Belangrijk detail: één nacht zweten is eigenlijk nooit spannend. Het gaat vooral om een patroon: gebeurt het vaker, weken of maanden achter elkaar, dan is het tijd om beter te gaan kijken.

Neem Sanne, 32 jaar. Zij dacht eerst dat ze ‘gewoon een koukleum’ was en daarom met twee dekbedden sliep. Toen ze ondanks een dunne deken en open raam nog steeds elke nacht badend in het zweet wakker werd, begon ze te twijfelen. Uiteindelijk bleek een combinatie van stress, te laat eten en een antidepressivum de boosdoener. Pas toen ze dat verband zag, kon er echt iets veranderen.

De ‘simpelere’ oorzaken die je niet moet onderschatten

Laten we beginnen bij de dingen waar je zelf invloed op hebt. Verrassend vaak zit het daar al mis.

Te warm bed, te warme kamer

Klinkt saai, maar het is een klassieker. Een dekbed met hoge warmteklasse, flanellen beddengoed, dikke pyjama, ramen dicht, verwarming aan… en dan verbaasd zijn dat je ligt te koken.

Een paar signalen dat dit meespeelt:

Je zweet vooral aan de bovenkant van je lichaam (borst, nek, hoofd).
Als je je dekbed weggooit, koelt het snel af.
In hotels of bij iemand anders thuis (met ander beddengoed) heb je er minder last van.

Eten, drinken en… dat late glaasje wijn

Wat je ’s avonds doet, neem je mee je bed in.

Pittig eten, veel vlees of een zware maaltijd laat op de avond zorgt dat je spijsvertering overuren draait. Dat geeft warmte. Alcohol en cafeïne kunnen je bloedvaten verwijden en je hartslag verhogen – ook dat merk je ’s nachts.

Veel mensen merken: na een avondje borrelen of een pittige curry is het ’s nachts raak. Dat is irritant, maar meestal niet meteen zorgwekkend. Wel een signaal.

Stress en piekeren: je hoofd slaapt niet, je lijf ook niet

Je kent het misschien: je ligt in bed, je gedachten racen, je hartslag is verhoogd en je voelt je onrustig. Je valt uiteindelijk wel in slaap, maar ’s nachts word je bezweet wakker.

Stress zet je lichaam in een soort ‘alarmstand’. Je maakt meer stresshormonen aan, je zenuwstelsel staat scherper afgesteld en dat kan zich uiten in nachtelijk zweten. Vooral in periodes met veel spanning – rouw, relatieproblemen, drukte op werk – zie je dit vaak terug.

Wanneer hormonen het stuur overnemen

Hormonen en temperatuurregulatie zijn dikke vrienden. Als die hormonen gaan schommelen, merk je dat vaak als eerste aan je slaap en je warmtegevoel.

Overgang en nachtelijk zweten

Bij vrouwen in de overgang zijn nachtelijke zweetaanvallen bijna berucht. Opvliegers kennen de meesten wel, maar ’s nachts zijn ze extra vervelend.

Neem Karin, 49 jaar. Zij werd meerdere keren per nacht wakker, hart bonzend, een soort hittegolf van binnenuit, gevolgd door een kletsnatte pyjama. Overdag was ze moe, chagrijnig en dacht eerst dat ze ‘gewoon slecht sliep’. Pas toen haar huisarts het woord ‘overgang’ noemde, viel het kwartje.

Typisch bij overgangsgerelateerd nachtelijk zweten:

plotselinge warmte-aanval, vaak vanuit de borst of hals naar boven,
rood hoofd, hartkloppingen,
daarna zweten en soms rillen als je weer afkoelt.

Schildklier die te hard werkt

Een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) kan ook zorgen voor nachtelijk zweten. Je stofwisseling staat dan als het ware in de vijfde versnelling.

Andere signalen die daarbij kunnen horen:

afvallen zonder dat je dat probeert,
hartkloppingen,
trillen,
onrust, gejaagd gevoel,
diarree of vaker naar de wc.

Als je dit herkent in combinatie met nachtelijk zweten, is een bezoek aan de huisarts echt verstandig. Een simpel bloedonderzoek kan al veel duidelijk maken.

Medicijnen die je ’s nachts in het zweet kunnen jagen

Best veel medicijnen hebben zweten als bijwerking. Dat staat vaak ergens in de bijsluiter, maar ja, wie leest die nou echt helemaal?

Bekende groepen middelen die nachtelijk zweten kunnen geven:

sommige antidepressiva,
bepaalde pijnstillers,
middelen tegen diabetes,
hormoontherapie (bijvoorbeeld bij overgangsklachten of kanker),
sommige bloeddrukmedicijnen.

Stel: je bent een paar weken geleden met een nieuw medicijn begonnen en sindsdien word je elke nacht zeiknat wakker. Dan is de kans best groot dat daar een verband ligt. Stop nooit zomaar zelf, maar bespreek het met je arts. Soms kan de dosering omlaag, of is er een alternatief middel.

Wanneer nachtelijk zweten een alarmsignaal kan zijn

Nou ja, laten we het niet mooier maken dan het is: soms is nachtelijk zweten een teken dat er iets serieus speelt. Dat betekent niet dat dat meteen voor jou geldt, maar het is goed om te weten wanneer je echt aan de bel moet trekken.

Combinatie met koorts en gewichtsverlies

Artsen worden extra alert als iemand vertelt:

ik zweet ’s nachts zo erg dat ik me moet omkleden of het bed moet verschonen,
én ik heb regelmatig koorts of voel me grieperig,
én ik val af zonder reden.

Dan denken ze bijvoorbeeld aan infecties (zoals tuberculose) of bepaalde vormen van kanker (zoals lymfeklierkanker). Dat klinkt heftig, en dat is het ook, maar nogmaals: het gaat om het totaalplaatje. Alleen nachtelijk zweten, zonder andere klachten, is meestal iets heel anders.

Chronische ontstekingen en infecties

Langdurige ontstekingen of infecties kunnen ook zweetnachten geven. Denk aan:

ontstekingen aan hartkleppen (endocarditis),
sommige auto-immuunziekten,
langdurige infecties.

Daar heb je dan vaak ook andere klachten bij, zoals erg moe zijn, kortademigheid, pijn op de borst, huidafwijkingen of langdurige lichte koorts.

Als je het idee hebt: er klopt iets niet, ik voel me gewoon al weken of maanden niet oké, neem dat serieus. Jij kent je lichaam het beste.

Waarom nachtelijk zweten je slaap zo ondermijnt

Je zou kunnen denken: ach, een beetje zweten, wat maakt het uit? Maar je slaapkwaliteit gaat er flink van onderuit.

Wat er vaak gebeurt:

Je wordt vaker wakker, soms half, soms helemaal.
Je moet je omkleden of je bed verschonen.
Je gaat liggen piekeren: wat is er mis met me?
Je slaapt onrustiger, lichter.

En dan begint het cirkeltje: slechter slapen → meer stress → meer spanning in je lichaam → weer meer zweten. Overdag voel je je moe, prikkelbaar, sneller emotioneel. Sommige mensen gaan situaties vermijden (logeerpartijtjes, vakanties, relaties) uit schaamte voor hun nachtelijk zweten.

Het is dus niet ‘maar een beetje zweten’. Het raakt je hele leven.

Wat je zelf kunt doen vóór je naar de huisarts gaat

Er zijn een paar dingen die je relatief eenvoudig kunt aanpassen. Niet als wondermiddel, maar wel als reality check: hoeveel is puur omgeving en gewoontes, en wat blijft erover?

Speel met temperatuur en materiaal

Kies voor ademend beddengoed, zoals katoen of linnen.
Gebruik liever meerdere dunne lagen dan één dikke.
Houd je slaapkamer rond de 16–18 graden.
Slaap eventueel met een dun shirt dat zweet kan opnemen, zodat je dekbed droger blijft.

Kijk kritisch naar je avondroutine

Probeer eens een paar weken:

geen zware maaltijd in de laatste 2–3 uur voor het slapen,
minder of geen alcohol in de avond,
cafeïne (koffie, cola, energydrank) na de middag beperken,
pittig eten wat eerder op de dag plannen.

En ja, dat is soms even wennen. Maar het geeft je wel informatie: wordt het minder, dan weet je dat dit een flinke rol speelde.

Stress niet mee je bed innemen (voor zover dat kan)

Makkelijker gezegd dan gedaan, maar toch. Een paar simpele dingen kunnen helpen:

een vaste ‘afschakel’-routine: warme douche, boek lezen, rustige muziek,
geen mail of nieuws meer vlak voor het slapen,
je zorgen desnoods even opschrijven zodat ze uit je hoofd zijn.

Als je merkt dat je hoofd de grootste stoorzender is, kan hulp bij stress of angst (bijvoorbeeld via de huisarts of psycholoog) indirect ook je nachtelijk zweten verminderen.

Wanneer is het tijd om naar de huisarts te gaan?

Een paar situaties waarbij je beter niet te lang kunt wachten:

Je zweet meerdere nachten per week zo erg dat je je moet omkleden of beddengoed moet verschonen.
Het speelt langer dan een paar weken.
Je hebt óók onverklaarbare koorts, gewichtsverlies, aanhoudende hoest, of voelt je al langere tijd ziek of heel moe.
Je gebruikt medicijnen en sinds de start is het zweten duidelijk toegenomen.
Je maakt je er gewoon veel zorgen over. Dat is op zich al reden genoeg.

Bij de huisarts is het handig als je wat dingen hebt bijgehouden, bijvoorbeeld in een schriftje of app:

hoe vaak en hoe heftig je zweet,
op welke momenten (begint de nacht, tegen de ochtend),
wat je ’s avonds hebt gegeten/gedronken,
welke medicijnen je gebruikt,
andere klachten (zoals hartkloppingen, hoest, buikpijn, stemmingsklachten).

Zo kan je huisarts gerichter meedenken en beslissen of bloedonderzoek of ander onderzoek nodig is.

Voor algemene informatie over nachtzweten en mogelijke oorzaken kun je ook kijken op Thuisarts.nl, een website van en voor Nederlandse huisartsen.

Behandeling: vaak een combinatie van oorzaak én omgeving

Er is niet één standaardbehandeling voor nachtelijk zweten. Het hangt echt af van de oorzaak.

Bij hormonale schommelingen (zoals overgang) kan de arts met je kijken naar hormoontherapie of andere middelen die opvliegers verminderen.
Bij een te snel werkende schildklier krijg je medicijnen die de schildklier afremmen.
Bij bijwerkingen van medicijnen wordt soms overgestapt op een ander middel.
Bij stress, angst of trauma kan psychologische hulp of ontspanningstraining helpen.

En bijna altijd blijft het zinvol om ook naar de basis te blijven kijken: slaapkamer, beddengoed, avondritueel. Het is vaak geen óf-óf, maar én-én.

Op sites als Gezondheidsnet en bijvoorbeeld gespecialiseerde slaapwebsites zoals sommige Nederlandse slaapcentra vind je praktische tips over slaapomgeving en slaaphygiëne.

Nachtelijk zweten en andere slaapproblemen: het hangt vaak samen

Nachtelijk zweten staat zelden helemaal op zichzelf. Veel mensen merken ook:

moeite met inslapen door onrust of angst voor weer een ‘zweetnacht’,
vaker wakker worden,
levendige dromen of nachtmerries,
ochtendhoofdpijn of een ‘katergevoel’ zonder alcohol.

Soms speelt er een slaapstoornis mee, zoals slaapapneu (ademstops tijdens de slaap). Daarbij zie je naast zweten vaak ook luid snurken, ademstops, ochtendhoofdpijn en extreme slaperigheid overdag. Bij twijfel is het slim dit expliciet bij je huisarts te noemen. De Hersenstichting heeft goede informatie over slaapstoornissen en hun impact op je gezondheid.

Schaamte uit, lucht erin

Veel mensen praten hier niet graag over. Zweten voelt vies, ongemakkelijk, alsof je iets fout doet. Maar je hebt hier niet zelf voor gekozen. Je lichaam reageert ergens op – soms wat overdreven, soms heel logisch.

Hoe eerder je het bespreekbaar maakt, hoe groter de kans dat je:

beter slaapt,
je minder zorgen maakt,
en gewoon weer zonder gênante gedachten naast iemand in bed kunt liggen.

Dus als jij jezelf herkent in dat beeld van een bed dat elke nacht verandert in een soort zwembad: je bent niet de enige. En nee, je hoeft er niet mee te blijven rondlopen.

Veelgestelde vragen over nachtelijk zweten

Is nachtelijk zweten altijd gevaarlijk?

Nee. Vaak is het iets onschuldigs, zoals een te warme slaapkamer, pittig eten of stress. Het wordt pas echt zorgelijk als het lang aanhoudt én samengaat met klachten als koorts, gewichtsverlies of een algemeen ziek gevoel. Twijfel je? Dan is een afspraak bij de huisarts altijd verstandig.

Kan ik door nachtelijk zweten uitdrogen?

In normale omstandigheden niet zo snel. Maar als je elke nacht extreem veel zweet en overdag weinig drinkt, kun je wat uitgedroogd raken. Let op signalen zoals donkere urine, droge mond en duizeligheid. Voldoende drinken overdag (water, thee) is belangrijk, maar ga niet vlak voor het slapen liters naar binnen werken – dan ben je weer de halve nacht aan het plassen.

Heeft nachtelijk zweten iets met nachtmerries te maken?

Het kán, maar hoeft niet. Een heftige nachtmerrie kan je hartslag en ademhaling versnellen, waardoor je gaat zweten. Maar veel mensen met nachtelijk zweten hebben juist geen opvallende dromen. Als je vooral bij nare dromen zweet, is het zinvol te kijken naar stress, angst of traumatische ervaringen.

Helpt het om zonder dekbed te slapen?

Voor sommige mensen wel, maar voor anderen schiet het door naar de andere kant: dan lig je te rillen. Probeer eens een dun laken of een zomerdekbed, en zorg dat je kamer koel is. Het gaat meer om balans dan om ‘hoe minder, hoe beter’.

Wanneer moet ik echt direct de huisarts bellen?

Als je naast heftig nachtelijk zweten ook één of meer van de volgende klachten hebt:

onverklaarbare hoge koorts,
ernstige benauwdheid of pijn op de borst,
verwardheid of sufheid,
heel snel gewichtsverlies,
een algemeen gevoel van flink ziek zijn.

Dat zijn signalen dat er misschien meer speelt dan alleen een warm bed.

Meer lezen:

Nachtelijk zweten: wanneer je bed geen bed meer is maar een zwembad