CPAP-therapie bij slaapapneu: vriend of vijand?

Hoe ziet een nacht met CPAP er nou écht uit?

Voordat we in de techniek duiken, even een beeld. Neem Mark, 52 jaar. Hij snurkt al jaren, valt tijdens vergaderingen bijna in slaap en is de laatste tijd kortaf tegen iedereen. Zijn huisarts stuurt hem naar een slaapcentrum. Uitslag: ernstige obstructieve slaapapneu. Hij krijgt een CPAP-apparaat mee naar huis. De eerste nacht voelt hij zich een soort straaljagerpiloot met dat masker. Onhandig, lawaaiig, onromantisch. Maar na een week zegt hij: “Ik wist niet dat ik zó moe was, tot ik me opeens weer normaal voelde.”

Dat is CPAP in een notendop. Onhandig? Ja. Maar voor veel mensen ook een soort resetknop voor hun leven.

Wat CPAP eigenlijk doet terwijl jij ligt te slapen

CPAP staat voor Continuous Positive Airway Pressure. In normaal Nederlands: een apparaat blaast continu een zachte overdruk via een slang en masker in je neus of neus-mond. Die luchtstroom houdt je luchtweg open, zodat hij niet dichtklapt tijdens de slaap.

Bij obstructieve slaapapneu zakt de keelspier als het ware dicht als je ontspant. Zonder CPAP krijg je dan ademstops (apneus) en bijna-ademstops (hypopneus). Met CPAP:

blijft de keelholte open door de constante luchtdruk
daalt het aantal ademstops vaak enorm
wordt je slaap minder vaak onderbroken

Je merkt dat niet alleen aan minder snurken, maar vooral aan de dag erna: helderder hoofd, minder hoofdpijn, minder prikkelbaar, minder in slaap vallen op de bank of achter het stuur.

Waarom artsen zo graag met CPAP werken bij slaapapneu

Artsen zijn er eerlijk gezegd dol op. Niet omdat het zo’n charmant apparaat is, maar omdat het meestal goed werkt. Bij middelmatige tot ernstige obstructieve slaapapneu is CPAP vaak de eerste behandelkeuze.

Redenen:

Het effect is vaak snel merkbaar: sommige mensen voelen na een paar nachten al verschil.
Het aantal ademstops per uur kan drastisch dalen.
Het risico op hoge bloeddruk, hartproblemen en ongelukken door slaperigheid kan afnemen.

Maar – en dat is de grote maar – alleen als je het ding ook écht gebruikt. En daar gaat het in de praktijk nog wel eens mis.

De eerste weken: wennen aan een slang in je gezicht

De start met CPAP is nou ja… best wel een ding. Veel mensen onderschatten dat. Je krijgt ineens:

een masker op je gezicht
een slang die soms in de weg ligt
een apparaat dat geluid maakt
lucht die je neus en mond kan uitdrogen

Neem Sara, 44 jaar. Ze kreeg CPAP voorgeschreven na jaren moe wakker worden. De eerste nacht trok ze het masker er na een uur boos af: “Ik ga hier NOOIT aan wennen.” De technicus van het slaapcentrum stelde voor om het anders aan te pakken: overdag op de bank tv kijken mét masker, apparaat aan, gewoon wennen aan het gevoel. Na een week lukte een hele nacht. Niet perfect, wel beter. En dat is vaak hoe het gaat: stapje voor stapje.

Veelgehoorde struikelblokken (en wat je eraan kunt doen)

Een paar dingen die bijna iedereen tegenkomt:

1. “Ik voel me opgesloten onder dat masker.”
Dat benauwde gevoel is heel herkenbaar. Gek genoeg komt het vaker door angst dan door echte luchttekort. Oefenen helpt: masker opzetten terwijl je wakker bent, rustig ademhalen, misschien een podcast aan. Je brein moet leren: dit is veilig.

2. “Mijn neus is kurkdroog of juist verstopt.”
Dat is waar de bevochtiger in beeld komt. De meeste moderne CPAP-apparaten hebben een waterreservoir dat de lucht bevochtigt. Soms moet de instelling gewoon wat hoger of lager. Spoelen met zoutoplossing voor het slapen kan ook helpen.

3. “Het masker lekt en maakt herrie.”
Te strak of juist te los is vaak het probleem. Veel mensen trekken de banden veel te hard aan. Dan gaat het masker juist vervormen en lekken. Laat het slaapteam echt met je meekijken en probeer verschillende types. Een neusmasker, neusdoppen (nasale pillows) of een full-face masker kunnen totaal anders aanvoelen.

4. “Ik word wakker van het geluid.”
Moderne apparaten zijn behoorlijk stil, maar je hoort altijd íets. Een andere plek op het nachtkastje, slang anders leggen, eventueel oordopjes in de eerste weken – vaak went het geluid na verloop van tijd.

Hoe weet je of CPAP voor jou geschikt is?

CPAP wordt meestal aangeraden bij obstructieve slaapapneu die:

bewezen is met een slaaponderzoek (polygrafie of polysomnografie)
matig tot ernstig is (veel ademstops per uur)
duidelijke klachten geeft, zoals slaperigheid, concentratieproblemen, ochtendhoofdpijn of hartritmestoornissen

Bij milde slaapapneu wordt soms eerst naar andere opties gekeken, zoals een MRA-beugel (een soort bitje dat de onderkaak naar voren houdt), gewichtsverlies, slaaphoudingstherapie of aanpassing van medicatie. Maar ook dan kan CPAP een optie zijn als de klachten groot zijn.

Belangrijk: de keuze voor CPAP maak je samen met een arts of een team in een slaapcentrum. Zelf “even een apparaat online bestellen” is geen goed idee. De druk moet goed ingesteld worden en je hebt begeleiding nodig.

De techniek achter dat ogenschijnlijk simpele kastje

Het ziet er misschien uit als een soort luxe wekker met slang, maar er zit behoorlijk wat techniek in.

Basis-CPAP, auto-CPAP en meer van dat soort termen

Je kunt verschillende apparaten tegenkomen:

Vaste druk CPAP: de druk blijft de hele nacht gelijk. Die druk wordt in het slaapcentrum bepaald.
Auto-CPAP (APAP): het apparaat past de druk automatisch aan op basis van je ademhaling en eventuele blokkades.
BiPAP of bilevel: geeft een andere druk bij in- en uitademen. Dit wordt vooral gebruikt bij mensen die moeite hebben met uitademen tegen een hoge druk, of bij bepaalde longproblemen.

Voor de meeste mensen met ‘gewone’ obstructieve slaapapneu is een standaard CPAP of auto-CPAP voldoende.

Maskers: het moet echt bij je gezicht én je leven passen

Er zijn grofweg drie soorten maskers:

Neusmasker: bedekt alleen de neus.
Neusdoppen (nasale pillows): twee zachte dopjes in de neusgaten.
Neus-mondmasker (full-face): bedekt neus én mond.

Adem je veel door je mond, heb je vaak een verstopte neus of slaap je met open mond? Dan is een full-face masker soms praktischer. Ben je juist gevoelig in je gezicht of krijg je snel drukplekken, dan kunnen neusdoppen fijner zijn. Dit is echt passen, proberen, terugkoppelen.

Waarom volhouden loont (ook als je na een week wilt opgeven)

De meeste mensen hebben een soort kantelpunt. De eerste dagen zijn onwennig, soms frustrerend. Maar ergens in de eerste weken komt dat moment dat je wakker wordt en denkt: “Oh. Zó voelt het dus als ik echt geslapen heb.”

Mensen beschrijven dat als:

minder mist in het hoofd
minder behoefte aan dutjes overdag
weer zin hebben in dingen
minder kort lontje

Op de langere termijn kan CPAP ook helpen om:

bloeddruk beter onder controle te krijgen
het risico op hart- en vaatziekten te verlagen
het risico op verkeersongelukken door slaperigheid te verminderen

Dat zijn geen kleine dingen. Zeker niet als je bedenkt dat veel mensen jarenlang hebben rondgelopen met klachten die ze ‘normaal’ zijn gaan vinden.

Wanneer CPAP niet werkt zoals gehoopt

Laten we eerlijk zijn: niet iedereen wordt fan van CPAP. Soms lukt het gewoon niet, ondanks begeleiding en aanpassingen. Mogelijke redenen:

je draagt het apparaat te weinig uren per nacht
het masker past niet goed en blijft problemen geven
de drukinstelling klopt niet helemaal
er spelen andere slaapstoornissen mee, zoals insomnie of rusteloze benen

Neem Joost, 60 jaar. Hij gebruikte zijn CPAP trouw, maar bleef moe. In plaats van te concluderen dat CPAP “niets deed”, keek het slaapteam verder. Wat bleek: hij had naast slaapapneu ook ernstige slapeloosheid en lage ijzerwaarden, met onrustige benen als gevolg. Pas toen dat werd aangepakt, merkte hij echt verbetering.

Daarom is het zo belangrijk om niet alleen naar het apparaat te kijken, maar naar het hele plaatje.

Praktische dingen waar niemand je op voorbereidt

Er zijn van die kleine, alledaagse dingen waar je pas achter komt als je het apparaat thuis hebt staan.

Op vakantie
Met CPAP op reis gaan is even organiseren, maar het kan prima. Veel apparaten hebben een reisstand of zijn compact. In het vliegtuig mag het meestal als medisch hulpmiddel mee in de cabine. Vraag op tijd een verklaring bij je arts of leverancier.

Slangmanagement (ja, dat is een ding)
Een slang die over je heen zwiept of onder je arm blijft hangen, daar wordt niemand blij van. Sommige mensen hangen de slang boven het bed, anderen leggen hem bewust aan één kant. Even uitproberen wat voor jou werkt.

Romantiek in bed
Laten we niet doen alsof dat geen rol speelt. Een masker op je gezicht voelt niet bepaald sexy. Veel stellen vinden daar uiteindelijk hun eigen manier in: eerst samen praten of knuffelen, daarna pas het masker op. En eerlijk: een partner die niet meer de hele nacht ligt te luisteren of je ademhaling weer stokt, slaapt zelf vaak ook een stuk rustiger.

Wanneer je beter (weer) naar de arts of het slaapcentrum kunt

Er zijn situaties waarin je echt even aan de bel moet trekken:

je blijft overdag extreem slaperig, ondanks trouw gebruik
je krijgt veel hoofdpijn, benauwdheid of pijn op de borst
je huid raakt geïrriteerd of beschadigd door het masker
je bent flink afgevallen of juist aangekomen, waardoor de instellingen mogelijk niet meer kloppen

Blijf er niet mee lopen. CPAP is geen “hier heb je een apparaat, succes ermee en tot nooit meer”. Het hoort begeleid te worden, met controles en aanpassingen waar nodig.

Veelgestelde vragen over CPAP-therapie

Doet CPAP pijn of is het gevaarlijk?

Nee, CPAP hoort geen pijn te doen en is bij juist gebruik veilig. Het is geen zuurstofapparaat; het blaast gewoon lucht met iets hogere druk. Bij klachten als pijn op de borst, ernstige benauwdheid of heftige hoofdpijn moet je wel direct contact opnemen met je arts.

Hoe lang moet ik CPAP blijven gebruiken?

Voor de meeste mensen geldt: zolang je slaapapneu hebt, is CPAP nodig om de luchtweg open te houden. Stop je, dan komen de ademstops meestal terug. Als je sterk afvalt, een operatie hebt gehad aan keel/neus of een andere behandeling ondergaat, kan de situatie veranderen. Dat moet altijd opnieuw beoordeeld worden met een arts en vaak een nieuw slaaponderzoek.

Wordt CPAP vergoed in Nederland en België?

In Nederland wordt CPAP bij bewezen slaapapneu meestal vergoed vanuit de basisverzekering, via een gecontracteerde leverancier. In België hangt het af van de diagnose, de ernst en de afspraken met het ziekenfonds. Je slaapcentrum of leverancier kan je precies vertellen hoe het in jouw situatie zit.

Kan ik nog op mijn zij of buik slapen met CPAP?

Ja, maar het vraagt soms wat creativiteit. Een ander kussen, de slang anders leggen of een ander type masker kan helpen. Veel mensen slapen uiteindelijk gewoon weer in hun favoriete houding, al is het in het begin wat zoeken.

Helpt CPAP ook tegen snurken?

Meestal wel. Omdat de luchtweg open blijft, verdwijnt het snurken vaak of wordt het veel minder. Maar het doel is niet alleen minder geluid, het gaat vooral om het voorkomen van ademstops en de gevolgen daarvan.

Waar je meer betrouwbare informatie vindt

Wil je je verder inlezen of twijfel je of jouw klachten bij slaapapneu passen? Deze Nederlandstalige bronnen zijn een goed startpunt:

En heel belangrijk: herken je jezelf in de klachten, of zegt je partner al tijden dat je ‘s nachts stopt met ademen? Dan is de volgende stap niet nóg een artikel lezen, maar een afspraak maken bij je huisarts. CPAP is misschien niet het meest glamoureuze apparaat in je slaapkamer, maar voor veel mensen is het wel het verschil tussen overleven en echt léven.

CPAP-therapie: het apparaat dat je nachten redt (als je volhoudt)