Slaapapneu: wanneer snurken ineens een alarmsignaal wordt

Waarom slaapapneu zich zo goed weet te verstoppen

Slaapapneu is een beetje de inbreker van de slaapwereld: het komt ’s nachts binnen, richt schade aan, en tegen de tijd dat jij wakker wordt, lijkt er op het eerste gezicht niet zoveel aan de hand. Nou ja, behalve dat je moe bent. Altijd moe.

Het lastige is: je merkt die ademstops meestal niet zelf. Je wordt vaak nét niet helemaal wakker, maar je lichaam schrikt zich wel telkens rot. Hartslag omhoog, bloeddruk omhoog, stresshormonen omhoog. En dan weer verder slapen. Tenminste, dat denk je.

Daarom zie je in de praktijk vaak hetzelfde patroon: iemand gaat naar de huisarts met klachten als vermoeidheid, somberheid, concentratieproblemen of hoge bloeddruk. De nachtelijke kant van het verhaal – het snurken, happen naar adem, onrustige slaap – komt pas later ter sprake. Soms pas als een partner zegt: “Hij stopt gewoon met ademen, dat kan toch niet normaal zijn?”

Neem Karin, 49 jaar, docent op een middelbare school. Zij dacht dat haar vermoeidheid gewoon “hoorde bij de leeftijd” en de drukte op haar werk. Pas toen haar man tijdens een vakantie zei: “Je werd vannacht steeds even stil en dan kwam er zo’n luid snurkgeluid achteraan, ik schrok me kapot”, viel er een kwartje. Een paar maanden en een slaaponderzoek verder had ze een diagnose: obstructieve slaapapneu.

Het klassieke beeld: hard snurken en ademstops

Laten we met het meest herkenbare beginnen: snurken. Niet dat zachte, af en toe brommende gesnurk waar je je nog wel doorheen slaapt, maar het soort geluid waar je buren misschien óók nog iets van meekrijgen.

Bij slaapapneu zie je vaak:

• Luid, onregelmatig snurken – het volume is vaak hoog, met pauzes ertussen.
• Adempauzes – de ademhaling stopt kort, soms 10 tot 30 seconden, soms langer.
• Happen naar adem of naar lucht snakken – alsof iemand even onder water is gedrukt en weer boven komt.

Opvallend: dit zijn dus vooral symptomen die een partner, huisgenoot of ouder ziet. Iemand die alleen slaapt, heeft vaak geen idee wat er ’s nachts gebeurt. Die merkt alleen de gevolgen overdag.

Een partner beschrijft het soms zo: “Hij lag te snurken, ineens werd het stil, en dan dacht ik: ‘Adem! Adem!’ En dan kwam er een soort snurk-explosie en bewoog hij weer.” Als je dat herkent – aan jezelf of aan iemand anders – is dat een heel duidelijk signaal dat je niet moet wegwuiven.

De ochtend erna: het gevoel dat je niet geslapen hebt

Je bed uit komen voelt bij veel mensen met slaapapneu als een soort ochtendlijke bergbeklimming. Je hebt misschien wel acht uur in bed gelegen, maar je slaap is continu onderbroken door die ademstops en micro-ontwaakmomenten.

Veel gehoorde klachten:

• Moe wakker worden, ondanks “genoeg” uren slaap.
• Zware, duf aanvoelende ochtend, alsof je door een dikke mist heen moet.
• Hoofdpijn in de ochtend, vaak drukkend of bandvormig.
• Droge mond of keelpijn bij het wakker worden, door ademen met open mond.

Die ochtendhoofdpijn hangt vaak samen met slechtere zuurstofvoorziening tijdens de nacht en de voortdurende verstoring van de slaap. Mensen denken soms: “Ik slaap gewoon slecht,” maar de vraag is dan: waarom slaap je zo slecht? Slaapapneu is een van de oorzaken die je niet ziet als je alleen naar de wekker kijkt.

Overdag: niet alleen moe, maar ook “er niet helemaal bij”

De overdag-symptomen zijn eigenlijk de reden dat veel mensen uiteindelijk hulp zoeken. Vermoeidheid kun je nog een tijdje wegredeneren (“druk, druk, druk”), maar als je concentratie, stemming en geheugen eronder gaan lijden, wordt het lastig om vol te houden dat het “wel meevalt”.

Veel mensen met slaapapneu merken:

• Overmatige slaperigheid overdag – in de trein, achter de computer, op de bank.
• In slaap dreigen te vallen bij activiteiten die níet bedoeld zijn om bij te slapen, zoals vergaderingen, voor de tv, of – en dat is serieus gevaarlijk – achter het stuur.
• Concentratieproblemen – moeite om je aandacht bij je werk of studie te houden.
• Geheugenproblemen – dingen vergeten, afspraken door elkaar halen.
• Prikkelbaarheid en kort lontje – kleine dingen kunnen ineens groot voelen.

Tom, 42 jaar, vrachtwagenchauffeur, vertelde dat hij merkte dat hij soms met een soort schok wakker werd tijdens lange ritten. Hij schoof het eerst af op “drukte” en “te weinig vakantie”. Pas toen zijn werkgever hem wees op zijn opvallende slaperigheid en hij thuis ook al na het eten op de bank in slaap viel, werd hij doorgestuurd voor onderzoek. Uit de slaapregistratie bleek dat hij meer dan dertig ademstops per uur had.

De minder opvallende, maar wel veelzeggende signalen

Niet alle symptomen van slaapapneu schreeuwen om aandacht. Sommige zijn subtieler en worden snel gekoppeld aan iets anders: stress, leeftijd, hormonen, een druk leven.

Een paar van die “stille” signalen:

• Nachtelijk zweten – je wordt klam of nat wakker zonder duidelijke reden.
• Onrustig slapen, veel draaien en woelen.
• Vaak wakker worden om te plassen – nachtelijke toiletbezoekjes (nycturie) komen opvallend vaak voor bij slaapapneu.
• Verminderd libido of seksuele problemen.
• Somberheid of stemmingsklachten – die soms op depressie lijken.

Het lastige is: elk van deze klachten kan óók een andere oorzaak hebben. Maar als je er meerdere tegelijk hebt, én je snurkt of iemand heeft ademstops gezien, dan mag er best wel een lampje gaan branden.

Verschillen tussen mannen en vrouwen (en waarom vrouwen vaak worden gemist)

Bij mannen is het beeld vaak “klassieker”: luid snurken, duidelijke ademstops, forse slaperigheid overdag. Bij vrouwen ligt het genuanceerder, en daardoor wordt slaapapneu bij hen nogal eens over het hoofd gezien.

Vrouwen presenteren zich vaker met klachten als:

• Vermoeidheid en gebrek aan energie
• Slaapproblemen (“ik word steeds wakker”, “ik kan niet doorslapen”)
• Hoofdpijn, stemmingsklachten, prikkelbaarheid

Snurken kan er zeker zijn, maar het wordt minder snel in verband gebracht met slaapapneu. Soms wordt er eerst gedacht aan burn-out, overgangsklachten of depressie. En natuurlijk kan dat óók spelen, maar het is zonde als een behandelbare slaapstoornis jaren onopgemerkt blijft.

Dus als je als vrouw denkt: “Ik ben altijd moe, ik slaap onrustig en mijn partner zegt dat ik raar adem ’s nachts” – dan is het helemaal geen gek idee om slaapapneu mee te nemen in het gesprek met je huisarts.

Nachtelijke paniek, verstikking en rare dromen

Niet iedereen met slaapapneu wordt alleen maar “even kort wakker”. Sommige mensen beschrijven een heel naar, paniekerig gevoel.

Dingen die je dan hoort:

• “Ik werd wakker met het gevoel dat ik stikte.”
• “Ik schoot overeind en moest echt even naar lucht happen.”
• “Ik heb vaak nachtmerries waarin ik niet kan ademen.”

Dat is niet altijd slaapapneu, maar het kan er wel bij horen. De luchtweg die dichtklapt, het zuurstofgehalte dat daalt, het lichaam dat in de stress schiet – dat kan voelen als paniek. Soms wordt er eerst gedacht aan nachtelijke paniekaanvallen, terwijl de basis eigenlijk in de ademhaling ligt.

Lichaamssignalen op de langere termijn

Slaapapneu is niet alleen een vermoeidheidsprobleem. Door de jaren heen zie je vaak een patroon in de lichamelijke gezondheid.

Veelvoorkomende bijkomende problemen bij onbehandelde slaapapneu zijn onder andere:

• Hoge bloeddruk die lastig onder controle komt.
• Hart- en vaatziekten, zoals hartritmestoornissen of hartfalen.
• Overgewicht of moeite om af te vallen.
• Type 2 diabetes of gestoorde glucosehuishouding.

Dat betekent natuurlijk niet dat iedereen met hoge bloeddruk slaapapneu heeft. Maar als iemand én luid snurkt, én overdag moe is, én een moeilijk instelbare bloeddruk heeft, dan is het op zijn minst de moeite waard om verder te kijken.

Hoe weet je of jouw klachten bij slaapapneu passen?

Een paar vragen die je jezelf (en eventueel je partner) kunt stellen:

• Word je vaak moe wakker, hoe lang je ook slaapt?
• Snurk je luid, of zegt iemand dat je dat doet?
• Heeft iemand ooit gezien dat je stopt met ademen in je slaap?
• Val je overdag makkelijk in slaap, bijvoorbeeld op de bank, in de trein of tijdens tv-kijken?
• Heb je vaak ochtendhoofdpijn of een droge mond?
• Moet je meerdere keren per nacht naar de wc?

Hoe meer je hierop “ja” antwoordt, hoe groter de kans dat slaapapneu een rol speelt. Dat is geen diagnose, maar wel een stevige hint dat een gesprek met de huisarts geen overbodige luxe is.

Op sites als Thuisarts.nl en het RIVM vind je betrouwbare achtergrondinformatie die je kan helpen je klachten beter onder woorden te brengen.

Waarom “gewoon moe zijn” soms helemaal niet zo gewoon is

In Nederland en België zijn we best goed in vermoeidheid normaliseren. Druk met werk, kinderen, mantelzorg, sociale verplichtingen – natuurlijk ben je moe. Maar er is een verschil tussen “druk moe” en “systeemfout-moe”.

Bij slaapapneu voelt moeheid vaak:

• hardnekkig: uitslapen helpt nauwelijks;
• allesoverheersend: zelfs leuke dingen kosten veel energie;
• onlogisch: je slaapt ogenschijnlijk genoeg, maar je lichaam doet niet mee.

Dat is eigenlijk het kernprobleem: je slaap is niet meer herstellend. Je lichaam komt niet lang genoeg in de diepe slaapfasen, omdat het steeds bezig is brandjes te blussen door ademstops te compenseren.

Als je dat herkent, is het geen teken dat je je moet “aanstellen” of “even doorbijten”, maar eerder een signaal dat er iets aan de basis niet klopt.

Wanneer is het tijd om naar de huisarts te gaan?

Als je jezelf nu hoort denken: dit lijkt verdacht veel op mij – wat dan?

Redelijke momenten om de stap te zetten:

• Je bent al maanden tot jaren moe, zonder duidelijke verklaring.
• Je partner of huisgenoot heeft ademstops, luid snurken of happen naar adem gezien.
• Je hebt overdag moeite wakker te blijven, ook op momenten dat dat gevaarlijk kan zijn (bijvoorbeeld in het verkeer).
• Je hebt hoge bloeddruk of hartproblemen, én je herkent je in de klachten hierboven.

De huisarts kan met je meekijken, andere oorzaken uitsluiten en je zo nodig doorverwijzen voor een slaaponderzoek (polysomnografie of thuismeting). Op Slaapinstituut.nl vind je een goed overzicht van hoe zo’n onderzoek in zijn werk gaat.

Veelgestelde vragen over symptomen van slaapapneu

1. Kun je slaapapneu hebben zonder te snurken?
Ja, dat kan. Snurken komt vaak voor bij slaapapneu, maar niet altijd. Sommige mensen hebben vooral ademstops en onrustige slaap zonder opvallend snurkgeluid. Zeker bij vrouwen en bij mensen met een lagere BMI kan het beeld minder “klassiek” zijn.

2. Is elke vorm van snurken verdacht?
Nee. Veel mensen snurken af en toe, bijvoorbeeld bij verkoudheid of na alcohol. Verdacht wordt het als snurken luid, bijna dagelijks aanwezig en onregelmatig is, met pauzes ertussen. Vooral als iemand daarbij ademstops, happen naar adem of hevig onrustig slapen ziet.

3. Hoe weet ik of mijn vermoeidheid door slaapapneu komt of door stress?
Dat is lastig om zelf te bepalen. Vermoeidheid door slaapapneu gaat vaak samen met dingen als ochtendhoofdpijn, droge mond, nachtelijk plassen, luid snurken en in slaap dreigen te vallen overdag. Stress geeft weer een ander klachtenpatroon (piekerend wakker liggen, gespannen gevoel). Twijfel je? Bespreek beide mogelijkheden met je huisarts.

4. Mijn partner zegt dat ik soms stop met ademen, maar ik voel me niet extreem moe. Is dat erg?
Ook als je je niet uitgeput voelt, kunnen herhaalde ademstops je hart en bloedvaten belasten. Het is dus wél verstandig om dit serieus te nemen. Laat het in ieder geval beoordelen door je huisarts; die kan inschatten of verder onderzoek nodig is.

5. Kan slaapapneu bij kinderen voorkomen en hoe ziet dat eruit?
Ja, ook kinderen kunnen slaapapneu hebben. Bij hen zie je vaak luid snurken, onrustige slaap, mondademhaling, bedplassen, gedragsproblemen of concentratiestoornissen op school. De Hersenstichting heeft hierover informatie, net als Thuisarts.nl. Bij twijfel altijd naar de huisarts of kinderarts.

Als je na het lezen van dit alles denkt: “Hm, dit is toch wel verdacht herkenbaar”, dan is dat niet het moment om het weg te wuiven met “zal wel meevallen”. Slaapapneu is goed te onderzoeken en er zijn behandelingen die écht verschil maken in hoe je je voelt – overdag én ’s nachts.

Meer lezen? Kijk bijvoorbeeld op:

• Thuisarts – Slaapapneu
• Slaapinstituut – Slaapapneu
• Gezondheidsnet – Slaapapneu