Het juiste matras kiezen – zonder rugpijn én spijt

Waarom je matras meer doet dan alleen ‘zacht liggen’

Je matras is eigenlijk de basis van je hele slaapomgeving. Je kunt nog zo’n mooi kussen hebben, verduisterende gordijnen, een stille kamer… als je matras niet bij jouw lichaam past, ben je aan het compenseren.

Je lichaam herstelt ’s nachts. Spieren ontspannen, gewrichten krijgen rust, je ruggenwervel wil weer netjes in een natuurlijke lijn liggen. Op een verkeerd matras moet je lijf continu kleine correcties maken: net iets draaien, net iets aanspannen. Dat merk je vaak niet bewust, maar je wordt wél vaker wakker, woelt meer en staat minder uitgerust op.

En dan heb ik het nog niet eens over iets simpels als temperatuur. Een matras dat slecht ademt, zorgt voor zweten, wakker worden, deken weg, deken terug… je kent het wel. Voor goede slaaphygiëne is je matras dus niet zomaar een meubelstuk, maar een soort stille partner waar je elke nacht uren mee doorbrengt.

Hoe ontdek je wat jouw lichaam nodig heeft?

De meeste mensen zeggen: “Ik wil een stevig matras.” Of juist: “Ik wil lekker zacht.” Klinkt logisch, maar die woorden betekenen voor iedereen iets anders. Beter is om te kijken naar drie dingen: je slaaphouding, je gewicht en je eventuele klachten.

Slaaphouding: zij, rug of buik?

De manier waarop jij meestal in slaap valt, zegt veel over welk type matras bij je past.

Zijslaper
Denk aan iemand als Sanne, 34, die bijna altijd op haar zij ligt met haar knieën licht opgetrokken. Zijslapers hebben vaak behoefte aan wat meer “comfortlaag”: het matras moet bij schouder en heup iets kunnen meegeven, zodat je rug in een rechte lijn blijft. Te hard? Dan zakken schouder en heup niet genoeg weg en krijg je drukpunten. Te zacht? Dan hang je als een banaan.

Rugslaper
Rugslapers, zoals Mark (42), hebben juist wat meer steun nodig in de onderrug. Het matras mag niet zo zacht zijn dat je in een kuil rolt, maar ook niet zo hard dat je bekken omhoog wordt geduwd. De wervelkolom wil in een natuurlijke S-vorm blijven.

Buikslaper
Buikslapen is, eerlijk gezegd, niet de meest vriendelijke houding voor je rug en nek. Maar veel mensen, zoals Iris (29), doen het toch. Voor buikslapers is een te zacht matras helemaal onhandig: je onderrug zakt dan door en je holt als het ware je rug. Iets steviger ligt meestal beter, en een goed kussen (niet te hoog) helpt ook.

Gewicht en lichaamsbouw: waarom dat wél uitmaakt

Twee mensen op hetzelfde matras kunnen totaal anders slapen. Iemand van 60 kilo zakt minder diep weg dan iemand van 95 kilo. Veel matrassen hebben daarom verschillende hardheden (vaak aangeduid met H2, H3, H4, of termen als ‘medium’ en ‘stevig’).

Richtlijn (géén wet van Meden en Perzen, maar handig als startpunt):

• Lichtere mensen hebben vaak meer comfort nodig, anders voelt een matras al snel als een plank.
• Zwaardere mensen hebben vaak meer ondersteuning nodig, zodat ze niet te diep wegzakken.

Daar komt lichaamsbouw nog bij. Iemand met brede schouders en smalle heupen (bijvoorbeeld veel mannen) heeft iets anders nodig dan iemand met bredere heupen (vaak vrouwen). Bij brede heupen is het fijn als dat deel net wat dieper weg kan zakken, zodat je rug recht blijft.

Klachten: rugpijn, schouderpijn, zweten

Als je nu al klachten hebt, is je matras een verdachte. Niet de enige, maar wel een grote.

• Rugpijn in de onderrug: vaak te zacht óf te oud matras, waardoor je wervelkolom niet goed ondersteund wordt.
• Schouder- of heuppijn bij zijslapers: vaak te hard matras, te weinig drukverdeling.
• Veel zweten: matras ventileert slecht of houdt warmte vast.

Heb je serieuze of langdurige klachten, dan is het verstandig om ook even te kijken op een site als Thuisarts.nl of met je huisarts te praten. Een matras kan veel doen, maar lost niet alles op.

De grote matras-jungle: welke soorten zijn er nou echt?

In de winkel of online vliegen de termen je om de oren. Laten we het even nuchter maken. De meeste matrassen vallen grofweg in een paar groepen.

Koudschuim: veerkrachtig en vaak lekker koel

Koudschuim (HR-schuim) is een soort polyurethaanschuim met open cellen. In gewoon Nederlands: het ademt redelijk goed en veert weer terug. Veel mensen vinden dit een fijne allround optie.

• Ligt vaak stabiel en ondersteunt goed.
• Voelt meestal niet zo warm als traagschuim.
• Geschikt voor mensen die het snel warm hebben en wat meer ondersteuning willen.

Traagschuim: dat “in je matras zakken”-gevoel

Traagschuim (memory foam) vormt zich naar je lichaam. Dat geeft een soort “omhelzend” gevoel. Neem bijvoorbeeld Peter, 55, met gevoelige schouders. Hij merkte dat hij op traagschuim veel minder druk voelde op zijn schouders, maar wel wat meer warmte.

• Voelt drukverlagend, fijn bij pijnlijke gewrichten.
• Kan warm aanvoelen, minder geschikt voor mensen die snel zweten.
• Je draait soms wat moeilijker omdat je echt “in” het matras ligt.

Vaak zie je combinaties: een laag koudschuim met daarboven een laagje traagschuim. Dan heb je iets van beide werelden.

Pocketvering: ‘veren’ maar dan modern

Pocketveringmatrassen hebben allemaal kleine veren in zakjes (pockets), die los van elkaar bewegen. Daardoor kan het matras op verschillende plekken anders meeveren.

• Goede ondersteuning, vooral bij verschillende lichaamszones.
• Ventileert vaak goed, dus fijn als je het snel warm hebt.
• In combinatie met een toplaag (schuim, latex) kun je het zachter of steviger laten aanvoelen.

Stel je een stel voor: Eva is licht en slaapt op haar zij, Tom is zwaarder en slaapt op zijn rug. Een pocketveringmatras met zones kan dan een mooie middenweg zijn, zeker als je kiest voor een uitvoering met verschillende hardheden per kant.

Latex: soepel en vaak wat zwaarder

Latex matrassen zijn veerkrachtig en voelen vaak wat “massiever” aan. Natuurlatex ademt beter dan synthetische varianten.

• Ligt soepel en veert snel terug.
• Kan warm aanvoelen, afhankelijk van de samenstelling.
• Matras is vaak zwaar, dus keren is wat meer werk.

Hoe test je een matras zónder je te laten gek maken in de winkel?

Je kent het beeld: schoenen uit, jas half open, je ligt drie minuten op een matras en de verkoper kijkt verwachtingsvol. En jij denkt: ja, het ligt… zacht? Hard? Geen idee.

Laten we het eerlijk zeggen: in drie minuten kun je amper beoordelen hoe je er een hele nacht op slaapt. Maar je kunt wél een paar slimme checks doen.

De rug-check en de zij-check

Ga op je zij liggen, in je normale slaaphouding. Vraag iemand (verkoper, partner) om naar je rug te kijken. Ligt je wervelkolom min of meer recht, van nek tot stuit? Dan zit je in de goede richting. Zie je een duidelijke knik bij je heupen of schouders, dan is het matras waarschijnlijk te hard of te zacht.

Op je rug geldt: je hand moet nog net onder je onderrug passen, zonder dat er een grote holte is. Glijdt je hand er heel makkelijk onderdoor? Dan krijg je misschien te weinig steun.

Blijf langer liggen dan je ongemakkelijk vindt

Het voelt een beetje raar om tien minuten stil op een matras te blijven liggen terwijl anderen langs lopen, maar doe het toch. Je lichaam heeft even tijd nodig om te “landen”. Let op:

• Voel je ergens drukpunten (schouder, heup)?
• Zakt je onderrug weg of ligt die juist hol?
• Heb je de neiging om meteen te draaien omdat het niet lekker voelt?

Als je na tien minuten al denkt: mwah, twijfelachtig, dan wordt het na zes uur waarschijnlijk niet beter.

Proefslapen: thuis is anders dan in de winkel

Steeds meer merken bieden een proefperiode, bijvoorbeeld 30 of 100 nachten. Dat is niet alleen marketing; het is ook gewoon handig. Je merkt pas thuis, in je eigen slaapritme, hoe een matras echt ligt.

Let in zo’n proefperiode op:

• Word je vaker of minder vaak wakker dan op je oude matras?
• Zijn je ochtendklachten (rug, schouders, nek) hetzelfde, beter of juist erger?
• Hoe is je temperatuur ’s nachts: lig je te zweten of juist te rillen?

Noteer desnoods een paar dagen kort wat je ervaart. Klinkt overdreven, maar het helpt om een eerlijke keuze te maken in plaats van “ach, het zal wel goed zijn”.

Wanneer is je oude matras gewoon op?

Veel mensen slapen veel te lang op een oud matras. “Hij ligt nog prima,” zeggen ze dan, tot je vraagt: hoe oud is hij eigenlijk? En dan hoor je rustig vijftien jaar.

Gemiddeld gaat een matras zo’n 8 tot 12 jaar mee, afhankelijk van kwaliteit, gewicht, transpiratie en onderhoud. Maar je lichaam geeft vaak eerder signalen dan het label.

Let op deze tekenen:

• Je ziet duidelijke kuilen waar je altijd ligt.
• Je draait vaker omdat je geen fijne houding vindt.
• Je slaapt beter op een logeerbed of in een hotel dan thuis.
• Je wordt wakker met meer pijntjes dan je had toen je naar bed ging.

Als je denkt: “Ja, maar hij ligt eigenlijk nog wel oké,” vraag jezelf dan eerlijk af: is dat omdat je eraan gewend bent, of omdat hij je echt goed ondersteunt?

Samen slapen, verschillende wensen: hoe los je dat op?

Een van de lastigste situaties: twee mensen, één bed, totaal andere wensen. Neem bijvoorbeeld Anouk en Bas. Anouk is klein en licht, wil een zachter matras en slaapt op haar zij. Bas is langer, zwaarder, slaapt op zijn rug en wil alles behalve een “zacht ding”.

Een paar oplossingen die in de praktijk best wel goed werken:

• Twee losse matrassen in één bedframe: ieder zijn eigen hardheid, maar wel één groot bed. Je kunt een topper gebruiken om de naad minder te voelen.
• Matras met twee hardheden: sommige merken bieden één matras met links een andere hardheid dan rechts.
• Tweepersoonsbed, éénpersoonsdekbedden: heeft niet direct met het matras te maken, maar voorkomt wel dat je elkaar wakker trekt door dekbed-oorlogen.

Het is trouwens helemaal niet raar om in de winkel allebei apart te gaan liggen en eerlijk te zeggen wat je voelt. Dit is niet iets waar je “wel aan went”; dit is iets waar je elke nacht mee te maken hebt.

Slaaphygiëne: een goed matras heeft ook onderhoud nodig

Zelfs het beste matras wordt een broeinest van stof, zweet en huidschilfers als je er nooit iets aan doet. Dat klinkt vies, en dat ís het ook een beetje.

Een paar simpele gewoontes helpen:

• Gebruik een goede molton of matrasbeschermer: die vangt zweet en vuil op en kun je wassen.
• Lucht je slaapkamer dagelijks: raam open, liefst 10–20 minuten. Dat helpt tegen vocht en muffe lucht.
• Draai of keer je matras als de fabrikant dat aangeeft: zo slijten de zones gelijkmatiger.
• Stofzuig je matras af en toe: zeker als je gevoelig bent voor huisstofmijt.

Op sites als Gezondheidsnet en het Nederlands Slaapinstituut vind je meer tips rond een gezonde slaapomgeving.

Veelgemaakte fouten bij het kiezen van een matras

Je bent niet de eerste die zich laat verleiden door een aanbieding of een mooie marketingterm. Een paar klassiekers:

• Alleen op prijs letten: een goedkoop matras kan prima zijn, maar als je er elke ochtend gebroken uitkomt, is het ineens een dure miskoop.
• Te snel beslissen: vijf minuten in de winkel is geen test. Neem je tijd, stel vragen.
• Blind online kopen zonder proefperiode: handig dat bezorgen, maar zorg dat je het matras ook terug kunt sturen als het niks is.
• Vergeten naar het bedbodem te kijken: een oud, doorgezakt lattenbodem kan een goed matras verpesten. Soms is het echt “setje of niks”.

Kleine checklist voor je volgende matras

Even alles op een rij om mee te nemen in je achterhoofd:

• Past het bij jouw slaaphouding (zij, rug, buik)?
• Klopt de hardheid met jouw gewicht en lichaamsbouw?
• Geeft het genoeg ondersteuning, maar ook comfort bij schouders en heupen?
• Hoe is de ventilatie? Heb je het snel warm, let hier dan extra op.
• Kun je proefslapen en het matras terugsturen als het niet bevalt?
• Hoe oud is je huidige matras eigenlijk, en merk je verschil als je ergens anders slaapt?

Als je deze vragen eerlijk beantwoordt, kom je al een heel eind richting een keuze waar je over een paar jaar nog steeds blij mee bent.

FAQ over het juiste matras kiezen

Hoe weet ik of mijn matras te hard of te zacht is?

Let op je lichaam. Heb je als zijslaper pijn aan schouders of heupen, dan is de kans groot dat je matras te hard is. Zak je als rugslaper zo ver weg dat je onderrug in een kuil ligt, dan is het matras waarschijnlijk te zacht. Een rechte ruglijn in zijligging en een natuurlijke S-vorm op de rug zijn goede richtlijnen.

Is een duurder matras altijd beter?

Nee. Duurder betekent vaak betere materialen of langere levensduur, maar dat zegt niets over of het bij jouw lichaam past. Een middenklasse matras dat goed bij je past, is altijd beter dan een luxe matras dat niet bij je slaaphouding of gewicht aansluit.

Hoe lang gaat een matras gemiddeld mee?

Gemiddeld 8 tot 12 jaar. Zwaardere belasting, veel transpiratie en weinig onderhoud kunnen die periode verkorten. Zie je kuilen, word je vaker wakker met pijn of slaap je beter in een hotel dan thuis, dan is dat een signaal dat je matras toe is aan vervanging.

Helpt een nieuw matras tegen rugklachten?

Het kan helpen, zeker als je huidige matras oud is of niet bij je lichaam past. Maar rugklachten hebben vaak meerdere oorzaken: houding overdag, werk, stress, gebrek aan beweging. Twijfel je, kijk dan ook eens op Thuisarts.nl of overleg met je huisarts of fysiotherapeut.

Is online een matras kopen wel verstandig?

Dat kan prima, zolang je let op de voorwaarden: een ruime proefperiode, duidelijke informatie over hardheid en materialen, en de mogelijkheid om het matras echt terug te sturen als het niet bevalt. Lees ervaringen van anderen, maar vertrouw vooral op hoe jouw eigen lichaam reageert tijdens het proefslapen.

Als je één ding meeneemt: zie je matras niet als een willekeurige aankoop, maar als onderdeel van je gezondheid. Je brengt er een derde van je leven op door. Dan mag het best wel iets zijn waar je even serieus naar kijkt.